Περιβάλλον, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, είναι «το σύνολο των φυσικών, χημικών και βιοτικών παραγόντων που επιδρούν σε έναν οργανισμό ή σε μια βιοκοινότητα και τελικά καθαρίζουν την μορφή και την επιβίωση τους.» 

O άνθρωπος, από την αρχή της ύπαρξης του προσπάθησε να τροποποιήσει το περιβάλλον του ώστε να το κάνει πιο φιλικό προς αυτόν και να βελτιώσει τη ζωή του. Έτσι κατάφερε να προφυλαχθεί από τις καιρικές συνθήκες, αρχικά κατοικόντας σε σπηλιές και αργότερα κατασκευάζοντας καλύβες, σπίτια ή παλάτια.  Χρησιμοποίησε τη φωτιά για να θερμάνει το χώρο γύρω του, αργότερα έφτιαξε πόλεις, δρόμους, γεφύρια, λιμάνια και γενικά διαμόρφωσε το χώρο ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες του. Παράλληλα επέδρασε και τροποποίησε σε ένα βαθμό και το φυτικό και το ζωικό περιβάλλον. Έτσι έφτιαξε χωράφια, όπου καλλιέργησε φυτά που του ήταν χρήσιμα και παράλληλα βελτίωσε τις ποικιλίες μερικών φυτών ενώ άλλα τα καταπολέμησε. Μερικά ζώα τα εξημέρωσε και τα έθεσε στην υπηρεσία του, ενώ άλλα τα καταδίωξε.

Με άλλα λόγια περιβάλλον είναι ο χώρος γύρω μας, ο αέρας, το νερό, το έδαφος, το φως, το κλίμα, τα αντικείμενα, τα δένδρα, τα φυτά, οι άλλοι άνθρωποι και γενικά ότι υπάρχει και ότι γίνεται γύρω μας. Όλα αυτά επηρεάζουν όχι μόνο την ποιότητα αλλά και αυτή καθ' εαυτή την ύπαρξη της ζωής μας.Για περιγραφικούς λόγους, σχηματικά θα μπορούσαμε να διακρίνουμε το περιβάλλον σε άμεσο ή μικροπεριβάλλον, αυτό που περιλαμβάνει το σπίτι μας, την αυλή μας, τη γειτονιά μας και το χωριό μας και το ευρύτερο ή μακροπεριβάλλον, αυτό που περιλαμβάνει ολόκληρο τον πλανήτη και το σύμπαν. Ο

Παρεμβάσεις στο περιβάλλον: Μέχρι πριν λίγους αιώνες οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον ήταν μικρές και κατά κανόνα ωφέλιμες. Περιορίζονταν στο μικροπεριβάλλον και δεν ήταν ικανές να τροποποιήσουν σοβαρά το μακροπεριβάλλον. Έτσι, ακόμη και οι άστοχες ή άτυχες ενέργειες δεν απειλούσαν την ποιότητα ζωής και την ύπαρξη του Συνόλου. Η βιολογική αλυσίδα ,αν και επηρεάστηκε σε ένα βαθμό από τη δραστηριότητα του ανθρώπου, δεν κινδύνευσε σοβαρά και η φύση με τις μεγάλες εφεδρείες που είχε διατηρούσε την ισορροπία της μέχρι πρόσφατα. Υπήρχε ισορροπία στην παραγωγή και κάθαρση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, τα ποτάμια και οι λίμνες είχαν την ικανότητα να αυτοκαθαρίζονται και οι θάλασσες είχαν την δυνατότητα να καταπίνουν τα ναυάγια των πλοίων χωρίς να μολύνονται. Η βιομηχανική ανάπτυξη τον 19^ο αιώνα βελτίωσε τη ζωή των ανθρώπων και συνέβαλε στην ευημερία του, παράλληλα όμως δημιούργησε προβλήματα στο περιβάλλον μερικά από τα οποία απειλούν ακόμη και την ύπαρξη της ίδιας της ζωής στον πλανήτη μας.

Πολλές καταστροφές προήλθαν από ατυχήματα όπως το θανατηφόρο νέφος της διοξίνης στο Σοβέζο της Ιταλίας και η πυρηνική έκρηξη στο Τσερνομπίλ της Σοβιετικής Ένωσης, άλλες από κακούς σχεδιασμούς ή αμέλειες, όπως η ρύπανση ποταμών, λιμνών και θαλασσών, η όξινη βροχή, η καταστροφή του όζοντος κ.τ.λ., άλλες από υπερεκμετάλευση πηγών ενέργειας όπως η εξάντληση των υδάτινων αποθεμάτων από ανεξέλεγκτες και χωρίς προγραμματισμό γεωτρήσεις και η κοπή των δασών. Ήδη τα αποτελέσματα της αλόγιστης συμπεριφοράς του ανθρώπου και της κακοποίησης του περιβάλλοντος είναι εμφανής. Η υπερσυγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από τα αυτοκίνητα και τα εργοστάσια, σε συνδυασμό με την καταστροφή των δασών από τη όξινη βροχή και την αποψίλωση, δημιούργησε το φαινόμενο το θερμοκηπίου, αποτέλεσμα του οποίου είναι άνοδος της θερμοκρασίας και μεταβολή του κλίματος. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι όλο και πιο συχνά σε όλο τον πλανήτη. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας στις μεγάλες πόλεις είναι πιο έντονη και έχει αποκτήσει τη μορφή νέφους που αιωρείται τις περισσότερες ημέρες πάνω από τα κεφάλια των κατοίκων τους.

Η υπερπαραγωγή τόσο υγρών όσο και στερεών αποβλήτων και ο διασκορπισμός τους στο περιβάλλον αποτελεί πρόβλημα. Η κατασκευή δικτύων αποχέτευσης βελτίωσε τις συνθήκες στις πόλεις, μετέθεσε όμως το πρόβλημα πιο πέρα, στη διαχείριση των αποβλήτων. Τα σκουπίδια είναι άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα. Η επιστήμη και η τεχνολογία εργάζονται να λύσουν τα προβλήματα αυτά αλλά χρειάζονται πόροι και συνεργασία των πολιτών. Και στο σημείο αυτό έχουν παρατηρηθεί πολλά παράξενα. Υπάρχουν στην Ελλάδα αμέτρητες ανοιχτές και αυτοσχέδιες χωματερές που δημιουργήθηκαν εκ των πραγμάτων από τις τοπικές κοινωνίες. Πολλές από αυτές έγιναν κατά καιρούς σημεία έναρξης καταστροφικών πυρκαγιών. Όλες μολύνουν τον αέρα με τις δυσάρεστες οσμές, προπαντός όμως τα νερά, τόσο τα επιφανειακά όταν βρέχει όσο και τα υπόγεια. Η επιστήμη συνιστά την δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) που γίνονται με ειδικές προδιαγραφές και λύνουν πολλά από τα παραπάνω προβλήματα. Ανέκυψε όμως το πρόβλημα ότι δε βρίσκεται πουθενά ΄΄κατάλληλος΄΄ τόπος, γιατί κανείς δεν θέλει έναν ΧΥΤΑ στη γειτονιά του ή στα όρια του δήμου του. Η υπερκατανάλωση που οδηγεί στην εξάντληση των πηγών ενέργειας υποθηκεύει το μέλλον των επομένων γενεών. Η καταστροφή της πανίδας και η εξαφάνιση ολόκληρων ειδών του ζωικού βασιλείου απειλεί την ισορροπία της βιολογικής αλυσίδας, με αποτέλεσμα τον υπερπολλαπλασιασμό άλλων ειδών. Η ερημοποίηση μεγάλων περιοχών της υδρογείου περιορίζει τον διαθέσιμο για κατοίκηση χώρο, που οξύνει τα προβλήματα του υπερπληθυσμού των ανθρώπων. Η άνοδος της θερμοκρασίας άρχισε να προκαλεί τήξη των πάγων, με καταστροφικές συνέπειες για τις παράκτιες περιοχές, που κινδυνεύουν από πνιγμό, αλλά και για όλη την υφήλιο. Η καταστροφή του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα που προκάλεσε το φλουορομεθάνιο, επιτρέπει τη δίοδο των υπεριωδών ακτίνων, με συνέπεια την αύξηση των καρκίνων του δέρματος. Ο θόρυβος από τα ποικίλα μηχανήματα και τον σύγχρονο τρόπο ζωής είναι σημαντική αιτία υποβάθμισης του περιβάλλοντος και μείωσης της ποιότητας ζωής μας και κλονισμού της ψυχικής ισορροπίας.

Προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων: Η επίλυση των προβλημάτων αυτών και η αποτροπή της απειλής ανήκει σε όλους μας. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει ορίσει την 5 Ιουνίου ως παγκόσμια ημέρα του περιβάλλοντος. Την ημέρα αυτή γίνονται διάφορες εκδηλώσεις που αποσκοπούν να αφυπνήσουν την κοινωνία και να ενημερώσουν τους ανθρώπους για το σοβαρό αυτό θέμα. Οι κυβερνήσεις των χωρών οφείλουν να διαμορφώσουν πολιτικές και να κάνουν νόμους που θα αποβλέπουν στη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της μόλυνσης και στην οικονομία των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τέτοια μέτρα είναι η επιβολή καθαρών και οικονομικών μηχανών, η εξασφάλιση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (υδατοπτώσεις, ηλιακή, αιολική ενέργεια κλπ), η προστασία των δασών και των αγρίων ζώων και πολλά άλλα. Και επειδή η ατμόσφαιρα δεν γνωρίζει σύνορα, η συνεργασία όλων των κυβερνήσεων για από κοινού λήψη μέτρων είναι απαραίτητη. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν επιτεύχθηκε συμφωνία και τα μέτρα που λήφθηκαν είναι άτολμα, δειλά και οπωσδήποτε ανεπαρκή. Στην τοπική αυτοδιοίκηση ανήκουν ευθύνες για τη διαχείριση των απορριμμάτων, την ανακύκλωση, την καθαριότητα, τη εξασφάλιση υγιεινού νερού κλπ. Πολλές ευθύνες όμως ανήκουν και σε εμάς τους απλούς πολίτες, που ο καθένας μπορεί να κάνει πολλά για την προστασία του περιβάλλοντος.

-Να μη ρυπαίνει και να καταναλώνει όσα πραγματικά χρειάζεται, χωρίς να σπαταλά, σκεπτόμενος ότι όσα αυτός σπαταλά τα στερεί από τα παιδιά του και τα εγγόνια του.

-Να μη χρησιμοποιούμε νάυλον γιατί ρυπαίνει δύο φορές: μία όταν παράγεται και δεύτερη όταν πετιέται, επειδή δεν αποσυντίθεται και ρυπαίνει για δεκάδες χρόνια.

-Να συμμετέχουμε στην ανακύκλωση.

-Να χρησιμοποιούμε για τις μετακινήσεις μας το περπάτημα όπου είναι δυνατόν, ποδήλατο, τα μέσα μαζικής μεταφοράς (κατά προτίμηση τα φιλικά προς το περιβάλλον) και τελευταίο το αυτοκίνητο μας.

-Να συνειδητοποιήσουμε ότι μας αφορά το περιβάλλον και πέρα από την αυλή μας και να το προστατεύουμε παντού και πάντα.

Περιβαλλοντική συνείδηση: Δυστυχώς οι Έλληνες δεν διαμορφώσαμε ακόμη περιβαλλοντική συνείδηση. Έχουμε μετατρέψει τα ρέματα και τις πλαγιές σε χωματερές, πετάμε σακούλες νάυλον παντού, κτίζουμε σπίτια χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, μετακινούμαστε κυρίως με το αυτοκίνητο μας, πολλοί έχουν κάνει γεωτρήσεις, νόμιμες ή παράνομες, χωρίς μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και όλοι σπαταλάμε το νερό χωρίς περίσκεψη. Έχουμε ανεπαρκή νομοθεσία αλλά και αυτή δεν τη σεβόμαστε. Δεν είναι λίγες οι φορές που η Ευρωπαϊκή Ένωση μας επέβαλε πρόστιμα για παραβάσεις και αμέλειες ως προς το περιβάλλον. Γενικά έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, αλλά οι καιροί δεν μας περιμένουν.

Ηλίας Χειμώνας, καρδιολόγος, υποπτέραρχος ε.α.