Η Τουρκαλβανοί  λεηλάτησαν την Αρκαδία μετά τα Ορλωφικά (1770).

Αλλά και στην καταστροφική «Μάχη του Πέτα» Άρτας,

κατέσφαξαν  πατριώτες επαναστάτες  

και Φιλέλληνες από 19 κράτη (4/7/1822)

 Παράλληλα ανδραγαθήματα,  θυσιασθέντων ηρώων αγωνιστών,

στην Ι. Μονή Αιμυαλών Αρκαδίας  και στον Ι. Ναό του Αγ. Γεωργίου Πέτα Άρτας. 

Τουρκαλβανοί άρπαξαν τα ιερά σκεύη από την Ι. Μονή Αιμυαλών Δημητσάνας

τα οποία τώρα φυλάσσονται ως ιερά κειμήλια στον Ι. Ναό  Αγ. Γεωργίου Πέτα.

                                                                                                                                        Γράφει ο συνεργάτης μας Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας.

                                                                                                                                             Μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών.

 Σπουδαιότατο  και μοναδικό  στην Ελλάδα  ιερό κειμήλιο, το οποίο  φυλάσσεται στον Ι. Ναό Αγίου  Γεωργίου  του ιστορικού χωριού Πέτα τού νομού Άρτας,  συνδέει τον προαναφερθέντα Ι. Ναό με την Ι. Μονή Αιμυαλών  της Δημητσάνας Αρκαδίας.

Τι παριστάνει το ιερό κειμήλιο o "Επιτάφιος".

Ο μοναδικός στην Ελλάδα κειμηλιακός Επιτάφιος βρίσκεται

                         στον  Ι. Ναό Αγ. Γεωργίου Πέτα Άρτας. Τον άρπαξαν Τουρκαλβανοί  

                         από την Ι. Μονή Αιμυαλών Δημητσάνας, όταν την λεηλάτησαν το 1771.

Είναι  ο χρυσοκέντητος  Επιτάφιος, έργο τού 17^ου αιώνα  (1647), διαστάσεων  1,18 Χ 1,61 μέτρων,   όπου πάνω σε μεταξωτό ύφασμα    εξεικονίζονται  σε συνδυασμό δύο θέματα, δηλαδή δύο παραστάσεις από το Θείο Πάθος του Χριστού, της  Αποκαθηλώσεως  και του Θρήνου. 

 Εκτός των δύο κύριων παραστάσεων, αναπαριστάται θρηνούσα η Θεοτόκος  και  οι Μυροφόρες γυναίκες, σε πρώτο πλάνο  η Μαρία η Μαγδαληνή  συνοδευομένη από δύο άλλες  Μυροφόρες. Πίσω από τις Μυροφόρες υπάρχει μικρό αγγείο το οποίο περιέχει

«τα  μύρα  δι’  ών θα ηλείφετο  το σώμα του Κυρίου».

Προ τού σεπτού σώματος τού αποκαθηλωθέντος Χριστού  είναι ο Ιωάννης, ο Νικόδημος, και ο Ιωσήφ, πίσω τους δε πλήθος γυναικών με κεκλιμένη  ελαφρά και με θλίψη την κεφαλή τους προς το νεκρό σώμα.

Στις τέσσερες γωνίες  τού επιταφίου εικονίζονται τα σύμβολα των Ευαγγελιστών:

ο αετός του Ιωάννη,

ο λέων τού Μάρκου,

ο μόσχος τού Λουκά

και ο άγγελος  του Ματθαίου.

 Σε ανάλογο ύψος  και  πάνω  από τα  σύμβολα  του Ιωάννη και τού Ματθαίου  εικονίζεται αριστερά η Σελήνη και δεξιά ο Ήλιος και  συμβολίζουν  την ευαγγελική ρήση   στα τρία πρώτα Ευαγγέλια, δηλαδή  το σκότος  το οποίο έγινε από της ενάτης ώρας  μέχρι της δωδεκάτης κατά την Σταύρωση.

Υπεράνω αυτών των παραστάσεων εικονίζεται ο σταυρός του φρικτού Γολγοθά και στη βάση  του ενταφιασμένο το κρανίο τού Αδάμ.

Στην περίμετρο τού επιταφίου υπάρχει η επιγραφή:

"Σιγησάτω πάσα σὰρξ βροτεία,

και στήτω μετὰ φόβου και τρόμου

και μηδὲν γήινον  ενεαπηλογιζέστω  (εναπολογιζέσθω)

ο γαρ βασιλεὺς των βασιλευόντων,

και κύριος των κυριευόντων

προσέρχεται σφαγιασθήναι και δοθήναι εις βρώσιν τοις πιστοίς·

Προηγήσονται  δε τούτου οι χοροὶ των αγγέλων μετά πάσης αρχής:

τα πολυόματα Χερουβεὶμ και τα εξαπτέρυγα Σεραφεὶμ,

τας όψεις καλύγνωτα και βοώντα τον ύμνον αλληλούια.

εν έτει  ΑΧΛΖ’». 

Ο εν θέματι Επιτάφιος είναι  βυζαντινής τεχνοτροπίας, απαράμιλλης  τέχνης και μοναδικός στην Ελλάδα, όπως είπαμε, πλην ενός άλλου Επιταφίου, που και σ’ αυτόν   εικονίζονται  σε συνδυασμό  δύο σκηνές  από το Θείο Πάθος.

Ο δεύτερος αυτός Επιτάφιος, ο  οποίος προέρχεται από τον Ι. Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών,  τώρα βρίσκεται στο «Εθνικό Μουσείο Κοσμητικών Τεχνών», πρώην «Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων» το οποίο μέχρι το 1926 διηύθυνε  ο   ποιητής  της Νέας  Αθηναϊκής  Σχολής,   Γεώργιος Δροσίνης..

Αναφορά για τον επιτάφιο του ακαδημαϊκού και καθηγητή Αν. Ρολάνδου.

Λεπτομερή περιγραφή του Επιταφίου  ο οποίος φυλάσσεται  στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου στο Πέτα, έχει κάνει στα «Ηπειρωτικά Χρονικά»,  «4 (1929) σελ. 107 έως 111»,  ο  καθηγητής του Μετσοβίου Πολυτεχνείου και Ακαδημαϊκός  Αναστάσιος Ορλάνδος (1887 – 1979).

Το Ιερόν Ευαγγέλιον  από την λεηλατηθείσα Ιερά Μονή Αιμυαλών,  από Τουρκαλβανούς το 1771 φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγ, Γεωργίου, στο χωριό Πέτα.

Ο καθηγητής Ορλάνδος θέτει το ρητορικό δίλλημα περί του πιθανού Ηπειρώτη τεχνίτη του  επιταφίου ή μήπως κατασκευάσθηκε σε άλλο μέρος και μεταφέρθηκε στον Ι. Ν. του Αγ. Γεωργίου στο Πέτα της Άρτας.

Την απάντηση στο ερώτημα δίδει ο ίδιος ο Ορλάνδος  στην εκτενή αναφορά του για τον κειμηλιακό Επιτάφιο, λαμβάνοντας  ασφαλή-γραπτή πληροφόρηση από ενυπάρχον  σημείωμα  επί ιερού κειμηλιακού Ευαγγελίου που επίσης άρπαξαν οι Τουρκαλβανοί από την Ι. Μονή Αιμυαλών και επίσης φυλάσσεται στον Ι. Ν. Αγίου  Γεωργίου του  Πέτα της Άρτας. Έχει ως εξής:

 «Είναι έργον Πελοποννησιακής τέχνης, προέρχεται δε εκ τινος των αυτόθι μονών των λεηλατηθεισών υπό των Αλβανών κατά την εν έτει 1771 γενομένην επιδρομήν των, ότι ούτοι όχι μόνον πλείστας πόλεις ελεηλάτησαν, αλλά και τους κατοίκους αυτών εφόνευσαν ή ηχμαλώτισαν, συναποκομίσαντες κατά την εις Αλβανίαν επιστροφήν των και πλούσια λάφυρα, ιδία εκ των μονών. Τούτο συνάγεται εκ σημειώματος γεγραμμένου επί Ευαγγελίου , ανήκοντος εις το ναόν του Αγίου Γεωργίου του Πέτα και τυπωθέντος εν Ενετία 1765.

Το σημείωμα τούτο έχει ως εξής:

«1771 Ιουλίου 10. Το παρόν εβαγγέλιον αγοράσθι παρ εμού γεοργίου μώστρα από τους αρβανίτες τον κερόν όπου εγίρισαν από τον μωρέαν όπου έφεραν ιερά σκέβι και σκλάβους επήρα και εγό μέρος από αυτά: Εβαγγέλιον, Επιτάφιον, σταυρούς και άλλα ιερά σκέβι και τα οπία τα αφιέρωσα εις την εκκλησία του αγίου Γεωργίου εις χορίον του Πέτα ις μνημοσινό μου και τον γονέον μου και εσαή ενθύμιον και υπόσχεσιν ι εβρεθέντες ιερείς να μνιμονέβουν τα ονόματα όπου τους έδοσα».

(σ.σ. Το κείμενο μεταφέρεται  όπως ακριβώς είναι γραμμένο στο  αναφερόμενο Ευαγγέλιο)..

Η σύνδεση  λοιπόν του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Πέτα Άρτας και της Ι. Μονής Αιμυαλών Γορτυνίας  γίνεται  με ιερά  κειμήλια  τα οποία  άρπαξαν με ληστρικές επιδρομές  και εξανδραποδισμούς των υπόδουλων ραγιάδων οι Τουρκαλβανοί   από την Αρκαδία και ευτυχώς κατέληξαν  να φυλάσσονται στην Άρτα, αφού μπόρεσαν να τα εξαγοράσουν, μερικά από αυτά, Ηπειρώτες πατριώτες,  ενώ είχαν προορισμό την Αλβανία  ως λάφυρα  βαρβαρότητας  και φυσικά την απόλυτη βεβήλωσή τους!.

Η καταστοφή του χωριού Πέτα.

Το χωριό Πέτα της Άρτας είναι γνωστό  από την ηρωική θυσία  των Φιλελλήνων  και Ελλήνων επαναστατών, στην μάχη με τους Τούρκους και τους Τουρκαλβανούς  καταγεγραμμένη ως «Καταστροφή του Πέτα».

Από την  Ι. Μονή Αιμυαλών Δημητσάνας οι Τουρκαλβανοί                          άρπαξαν το 1771 ιερά σκεύη κ.λπ. τα οποία αγόρασαν πατριώτες Ηπειρώτες                         πριν τα μεταφέρουν  στην Αλβανία και τα βεβηλώσουν.

 Πενήντα  χρόνια μετά τα Ορλωφικά, στις 4 Ιουλίου 1822, Φιλέλληνες   από 19 κράτη,  υπό τον  γερμανό στρατηγό Νόρμαν, τον Ιταλό Πέτρο Τορέλλα κ.ά. παρατάχθηκαν στην   περιοχή  γύρω του  χωριού  Πέτα για να αντιμετωπίσουν πολυάριθμους  άτακτους Τουρκαλβανούς και τους  άλλους Τούρκους υπό τον   Μεχμέτ  Ρεσίτ Πασά επονομαζόμενο   Κιουταχή. (Οι  Έλληνες  έλεγαν  τον ελληνικής καταγωγής τούρκο πασά, περιπαικτικά «Κιουτάχα»).

Μεταξύ των Ελλήνων οπλαρχηγών ήταν και ο Γώγος Μπακόλας, θείος του Γεωργίου Καραϊσκάκη, τον οποίο κατηγόρησαν για προδοσία σκόπιμα  οι ξένοι αρχηγοί  γιατί τους εξυπηρετούσε η φθηνή δικαιολογία της ήττας, γιατί από τη θέση ευθύνης του, το Θεοτόκιο, πέρασαν στις αμυντικές γραμμές κατά πρώτον οι Τουρκαλβανοί. Το  Θεοτόκιο Άρτας  ονομάζουν το Μοναστήρι της Παναγίας που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του χωριού Πέτα. Ο Ναός,  που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, συνδέεται και αυτός  με την Ι. Μονή Αιμυαλών Δημητσάνας, όπως αναφέρεται στο τέλος του παρόντος σημειώματος.

Έντεκα Πολωνοί Φιλέλληνες  κλείστηκαν στον Ι. Ναό Αγ. Γεωργίου                           του Πέτα Άρτας  στις 4/7/1822. Αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη στέγη  του Ναού, όπου  τους αποκεφάλισαν οι Τουρκαλβανοί.

 Στο Μοναστήρι Θεοτοκίου Άρτας (Πέτα) φυλάσσεται δεύτερος  Επιτάφιος

   που άρπαξαν από τη Ι. Μονή Αιμυαλών οι Τουρκαλβανοί το 1771.

Ο Μπακόλας αλλά και ο Καραϊσκάκης είχαν ενημερώσει τους ηγέτες των Φιλελλήνων για  την επικινδυνότητα διεξαγωγής της μάχης στο συγκεκριμένο χώρο  και πρότειναν την κατασκευή ταμπουριών και  τέλος πάντων οχυρωμάτων, αλλά δεν εισακούστηκαν.

Ο Γώγος Μπακόλας αθωώθηκε από την κατηγορία της «προδοσίας» σε δίκη  που έγινε . Η προσφορά του γενικά στον  Αγώνα  είναι σημαντική. Κέρδισε τη φήμη  «όπου Γώγος εκεί και νίκη»  ενώ η δημώδης  μούσα τραγούδησε:.

«Ποιος είναι αυτός που πολεμάει και βροντερά χουγιάζει;

Γώγος Μπακόλας πολεμάει με χίλιους πεντακόσιους .

Λεβέντες Ραδοβισδινοί , Πετρίτες του Τσουμέρκου,

παστρέψτε τα ντουφέκια σας, τροχίστε τα σπαθιά σας

τι πλάκωσε η Αρβανιτιά , για να μας ξολοθρέψουν

να πάρουν τις γυναίκες σας, τις νύφες , τα κορίτσια

και σεις σκλάβοι να μην γίνεται εις τους παλιοαρβανίτες

μόνο τρέξτε για να πιάσουμε εκείνη την ραχούλα,

φτιάξτε ταμπούρια δυνατά, πιάστε τα μετερίζια.

Οι Φιλέλληνες έδωσαν γιγάντια μάχη μαζί με τους Έλληνες επαναστάτες, υπερασπιζόμενοι  την  αγωνιώσσα Ελλάδα. Θυσιάστηκαν  και όπως γράφουν οι κάτοικοί του  Πέτα,  έδωσαν πραγματικό νόημα στις έννοιες Ισονομία, Ισοτιμία, Ελευθερία,  δηλαδή    συνέχεια των ανθρωπιστικών αρχών της Γαλλικής Επανάστασης, Ελευθερία, Ισότης, Αδελφότης..

Η μονή Αιμυαλών της Δημητσάνας.

Ο Άγιος Γεώργιος Πέτα  για τους λόγους λοιπόν που προαναφέρθηκαν, συνδέεται με   βαθύ συναίσθημα  από τα χρόνια της δουλείας με την

Ι. Μονή Αιμυαλών της Δημητσάνας Αρκαδίας. 

Από  μία τοιχογραφία  της Ι. Μονής Αιμυαλών πληροφορούμαστε  ότι το Μοναστήρι ιδρύθηκε το 1608.  Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ξυλόγλυπτο τέμπλο τού Ναού. Οι βυζαντινές αγιογραφίες είναι  δημιουργίες της Κρητικής Σχολής.

Οι ιδρυτές της κατάγονταν από το χωριό Αιμυαλούς της Μεσσηνίας  και γι’ αυτό έλαβε και το όνομα.

Η λεηλασία της Μονής Αιμυαλών  έγινε  μετά την αποτυχημένη Επανάσταση  του 1770 των σκλαβωμένων  ραγιάδων η οποία κατεγράφη ως Ορλωφικά..

Η Αικατερίνη της Ρωσίας και τα Ορλωφικά.

Το 1768 η αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β΄ ξεσήκωσε τους χριστιανούς των Βαλκανίων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στόχος της ήταν η επέκταση της δικής της Αυτοκρατορίας!

Με την κάθοδο  το 1770 στην Ελλάδα των Ρώσων αδελφών Αλέξιου και Θεόδωρου Ορλώφ  και την επανάσταση που ακολούθησε, οι Έλληνες ραγιάδες  περισσότερο ενθουσιώδεις από  τους άλλους, πίστεψαν ότι  έφτασε επί τέλους η ώρα της λευτεριάς τους  και ακόμη περισσότερο,  της  ανασύστασης  της Βυζαντινής αυτοκρατορίας  και  φυσικά το τέλος της Οθωμανικής. Οι υπόδουλοι ραγιάδες ενεθάρρυναν  και τραγουδούσαν:.

«Ακόμη τούτη την άνοιξιν
ραγιάδες, ραγιάδες,

τούτο καλοκαίρι,

καημένη Ρούμελη,

όσο να ‘ρθή ο Μόσκοβος,

ραγιάδες, ραγιάδες,

να φέρει το σεφέρι,
Μωριά και Ρούμελη».

.Οι  Τουρκαλβανοί επί εννέα χρόνια  καταλήστευαν, έκαιγαν, λεηλατούσαν, εξανδραπόδιζαν, έσφαζαν, βίαζαν  και πουλούσαν τους Μοραΐτες  και άλλους Έλληνες, στην Αφρική και σε Τούρκους στα βάθη της Τουρκιάς. Ο ιστορικός Κων/νος Σάθας έγραψε  χαρακτηριστικά:

«Τα πάντα είχεν αφανίσει η Αλβανική πανώλης.

 Εκεί ένθα προ ολίγου υπήρχον πόλεις και κώμαι

πολύανδροι και ευδαίμονες,

ήδη έβλεπέ τις θανάτου ερήμωσιν, και πυριφλεγή ερείπια.

Η Πελοπόννησος πάσα είχε σχεδόν απογυμνωθή  κατοίκων».. 

Ο Ναός Αγίου Γεωργίου στο χωριό Πέτα και ο αποκεφαλισμός των Πολωνών.

Ο ενοριακός Ναός του Ι. Αγίου Γεωργίου στο Πέτα του νομού Άρτας  συνδέεται  επίσης και με παράλληλα ιστορικά συμβάντα ηρωισμού και θυσίας γενναίων αγωνιστών για τα ιδανικά της ελευθερίας, με την Ι. Μονή Αιμυαλών της Δημητσάνας Αρκαδίας.

Ο Ναός είναι στο κέντρο του χωριού  Πέτα και  ιδρύθηκε πριν το 1765.

Όταν στις 4 Ιουλίου 1822 κατέρρευσαν οι πολεμικές γραμμές άμυνας  των Φιλελλήνων, των Σουλιωτών και των άλλων Ελλήνων αγωνιστών  στη φονική «Μάχη του Πέτα», έντεκα (11)  Πολωνοί Φιλέλληνες, με τον αρχηγό τους Μιρζεύσκι,  μπήκαν και οχυρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.  Αμυνόμενοι  αναγκάστηκαν  να  καταφύγουν στη στέγη του Ναού.

Οι Τουρκαλβανοί  αφού πυρπόλησαν το Ναό  στη συνέχεια τους αποκεφαλίσουν όλους.  Την εκκλησία  την ανακαίνισαν το 1850. .

Ο αφορισμός των ραγιάδων από τον Πατριάρχη Καλλίνικο το 1805

Η Ι. Μονή των Αιμιαλών Γορτυνίας είναι γνωστή και από την προδοσία το 1806 ενός καλόγερου, ο οποίος  φοβήθηκε  από την παρουσία  στο Μοναστήρι καταδιωκομένων Κολοκοτρωναίων Κλεφτών οι οποίοι προσέφυγαν στο μοναστήρι, αλλά και πειθάρχησε στην  εντολή-αφορισμό  του Πατριάρχη και τους κατέδωσε στους  μωχαμέτες.  Ο αφορισμός των Κλεφτών  έγινε το 1805 από τον Πατριάρχη Καλλίνικο Ε΄ .

 (Μεταφέρουμε στοιχεία του αφορισμού που δείχνουν την καταθλιπτική ατμόσφαιρα  στα χρόνια του ραγιαδισμού. Σημειώνουμε πως σε αντίθεση με τον Πατριάρχη Καλλίνικο  Ε΄, πολλοί άλλοι αρχιερείς και κατώτερος κλήρος προσέφεραν τα μέγιστα στον Αγώνα αποτίναξης  του ζυγού. Τα Μοναστήρια ήσαν εστίες σφυρηλάτησης τού εθνικού φρονήματος και δυνατό κρηπίδωμα του Γένους.

Ο Πατριάρχης λοιπόν, βασιλικότερος  του βασιλέως, εκτελώντας  απαρέγκλιτα τις εντολές του υψηλού φιρμανιού που εξέδωσε η Υψηλή Πύλη, κάλεσε τους κοτζαμπάσηδες, τους ιερείς και τους… προύχοντες της Πελοποννήσου, εκ μέρους της «κραταιοτάτης  βασιλείας, και του υψηλού δοβλετίου»… «διά την ησυχίαν και καλήν κατάστασιν όλων των υπηκόων και πιστών ραγιάδων», τηρώντας «απαρασάλευτα όσα προστάζενται» με «μεγάλην δουλικήν κλίσιν» και να «εμποδίζουν με κάθε τρόπον και με όλην τους την δύναμιν κάθε κίνημα». Για επίτευξη αυτού του σκοπού οφείλουν:

 «χωρίς αργοπορίαν να πιάνωσι τους τοιούτους κλέπτας

και να τους δίδωσι εις τον βοϊδόνδαν και ζαπίτην

και εις τους αγιάννηδες,

από τους οποίους να αποστέλλωνται

εις τον μόρα βαλή πασιά εφέντη μας,

δια να λάβωσι κατά νόμους τα επίχειρα της κακίας των». .

Αν δεν επιτύχουν οι προύχοντες  να ηρεμίσουν τον «δικαιότατον θυμόν του φιλόπτωχου, φιλοδίκαιου, υψηλού δοβλετίου»  και αν παρεκκλίνουν από την «υψηλήν απόφασιν και προσταγήν», ο Καλλίνικος  τονίζει  για τα «χαλεπώτατα παιδευτήρια» ακόμη και τον «πικρόν θάνατον της ζωής των». 

Ο Πατριάρχης Καλλίνικος Ε΄ καταληκτικά μαζί με τις ευχές λέγει:

«κατηραμένοι και ασυγχώρητοι,

και μετά θάνατον άλυτοι, και τυμπανιαίοι

και πάσαις ταις πατριαρχικαίς και συνοδικαίς αραίς υπεύθυνοι

και ένοχοι του πυρός της γεένης,

και τω αιωνίω αναθέματι υπόδικοι».  

Τέλος «η δε του Θεού χάρις είη μεθ’ υμών»)..

Οι Τούρκοι  λοιπόν με  μπουλούκμπαση,  δηλαδή αρχηγό  τους, τον  Αλβανό Ισά έκαψαν ζωντανούς  και αποκεφάλισαν  έξη Κολοκοτρωναίους. Ο ιστορικός έγραψε :  «1806 Φεβρουαρίου 1, εκινιγισα(ν) τους κλεφ(τ)ες και του(ς) εσκότασαν (εσκότωσαν) του(ς) κολοκοτρονεους και τον γιοργο».

Ήταν ο αδελφός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Γιάννης επονομαζόμενος Ζορμπάς, ο εξάδελφός του Γιώργας, τέσσερις άλλοι Κολοκοτρωναίοι και ο Γιώργος από τον Αϊτό Τριφυλίας, οι οποίοι καταδιωκόμενοι από τους Τουρκαλβανούς, αφού τους πρόδωσε ο καλόγερος,  κλείστηκαν στο Ληνό  της Μονής Αιμυαλών.  Ο Ληνός, ο οποίος  σήμερα διασώζεται, είναι μνημείο θυσίας και αίματος για την ελευθερία της πατρίδας. Ήταν μικρή αποθήκη  διαμορφωμένη  σε πατητήρι σταφυλιών που είχε τότε αποθηκευμένες κληματόβεργες, στις οποίες μετά από σκληρή μάχη με τους έγκλειστους  Κολοκοτρωναίους, έβαλαν φωτιά  με θειάφι οι επιτιθέμενοι  Τουρκαλβανοί και αφού   αποπνίγηκαν  από τους καπνούς τα έξη παλικάρια,  τα αποκεφάλισαν.   Ο Γέρος του Μοριά παρακολουθούσε με το κιάλι,  από το παρακείμενο βουνό Κερνίτσα  τα τραγικά γεγονότα και καθώς έλεγε   «δεν μας χωράει άλλο εδώ ο τόπος»,  έφυγε για τη Ζάκυνθο..

Στο «Ληνό των Κολοκοτρωναίων» , στην Ι.  Μονή Αιμυαλών,                         ταμπουρώθηκαν έξι  αγωνιστές  την 1η /2/1806 και οι Τουρκαλβανοίτους έριξαν αναμμένο θειάφι και τους έκαψαν.

Καλόγερος εκλάδευε στης Αιμυαλούς τ' αμπέλι

 κι οι Κλέφτες τον αγνάντευαν από ψηλή ραχούλα

 βλέπει από πέρα κι έρχονται το Γιώργο και το Γιάννη.

 Γεια σου χαρά σου γούμενε. Καλώς τα παλικάρια.

 Για κρύψε μας καλόγερε, κρύψε μας μπουραζιέρη,

 ψωμί κρασί για φέρε μας τ' είμαστε πεινασμένα...

 Τήρα καλά καλόγερε να μη μας μαρτυρήσεις ...

 Ο Θοδωρής αγνάντευε ψηλά από την Κλινίτσα

 και των συντρόφων μίλησε, της συντροφιάς του λέει.

 Σηκώτε για  να φύγουμε στη Ζάκυνθο να πάμε

 τι μας εζώσαν τα σκυλιά, οι άπιστοι μουρτάτες…»..

Και άλλος επιτάφιος από το μοναστήρι των Αιμυαλών.

Τέλος ο ερευνητής καθηγητής Αναστάσιος Ορλάνδος  περιγράφει και άλλον μικρότερων διαστάσεων Επιτάφιο  προερχόμενον από  τη ληστρική επιδρομή  των Τουρκαλβανών στο μοναστήρι των Αιμυαλών.

Φυλάσσεται το ιερό κειμήλιο στο Μοναστήρι της Θεοτοκίου Άρτας.

Η Μονή Θεοτοκίου βρίσκεται απέναντι  στους πρόποδες  του λόφου όπου είναι χτισμένο το  χωριό Πέτα. Ιδρύθηκε το 1793 και είναι αφιερωμένη στην «Κοίμησιν της Θεοτόκου».

Πυρπολήθηκε από τους Τούρκους  στον καιρό της Επανάστασης  του -21  και το 1854.  Ανακατασκευάστηκε από τα θεμέλια το 1875.

Γράφει  για τον Επιτάφιο ο Ορλάνδος:

«Εξ αγοράς παρ’ Αλβανών προέρχεται ασφαλώς και άλλος μικρός (0,58 Χ 0,56 μ.) επιτάφιος της παρά την Άρταν μονής Θεοτοκίου, τέχνης ομοίας προς την του περιγραφέντος, (ανωτέρω).

Τούτο συνάγομεν εκ της κατά την παρυφήν αυτού κεντημένης επιγραφής ήτις λέγει: «+ το παρόν υπάρχει της  μονής των εμυαλών» (=Αιμυαλών).

 Η και άλλοθεν γνωστή μονή αύτη, ευρίσκεται εν Γορτυνία.

Ο επιτάφιος φέρει χρονολογίαν ΑΧΜΓ’ (=1643), εικονίζει δε τον Ιησούν νεκρόν ξηπλωμένον κάτωθι κιβωτίου, εκατέρωθεν δε αυτού αγγέλους κρατούντας ριπίδια»  (= όργανα αερισμού του προσώπου)..

Οι Τουρκαλβανοί ρήμαξαν τον τόπο όπως η πανούκλα!

Ευτυχώς που βρέθηκαν χριστιανοί πατριώτες της Άρτας και περιέσωσαν  από τους άρπαγες τα ιερά κειμήλια τα οποία  τα φυλάσσουν στις εκκλησίες τους. Μαρτυρούν τον πόνο των ραγιάδων  στα ατέλειωτα χρόνια της σκλαβιάς.

Αυτά τα ιερά κειμήλια  αποτελούν  σήμερα καύχημα των Ηπειρωτών κατοίκων, αφού τα εξαγόρασαν  οι  πατριώτες προγονοί τους στα χρόνια της σκλαβιάς. Υπενθυμίζεται πως η  Ήπειρος ήταν πέρασμα  των Τουρκαλβανών που είχαν ληστρικό προορισμό την σκλαβωμένη  ανυπεράσπιστη Ελλάδα .

Οι πρόγονοί μας,  μας κληροδότησαν με το αίμα τους ελεύθερη την πατρίδα. Έχουμε χρέος  να την υπερασπιζόμαστε.

Μνημείο της καταστροφικής μάχης του Πέτα στις 4/7/1822.                           Σκοτώθηκαν  όλοι οι Φιλέλληνες, από 19 κράτη,  που  πολέμησαν  για την Ελλάδα.

Ο Ανδρέας Κάλβος  το είπε και είναι διαχρονικός:   

«Όσοι το χάλκειον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται,

ζυγόν δουλείας ας έχωσι΄

θ έ λ ε ι   α ρ ε τ ή ν   κ α ι   τ ό λ μ η ν   η   ε λ ε υ θ ε ρ ί α» 

 (ΧΙΜ)