« εκ του βορβόρου των έργων μου ρύσαι με» [1]
 

Σε λίγες ημέρες θα ακούσουμε στις εκκλησίες τις ακολουθίες της μεγάλης εβδομάδας και μου έρχονται στη μνήμη μου κομμάτια από τους ύμνους της μεγάλης Τετάρτης, απόσπασμα των οποίων έβαλα σαν τίτλο του παρόντος κειμένου. Η πιο πάνω πρόταση, που περιλαμβάνεται στο σχετικό κοντάκιο θα μπορούσε να είναι στα χείλη όλων μας καθημερινά. «Εκ του βορβόρου των έργων μου ρύσαι με», δηλαδή ικετεύομε τον θεό να μας απαλλάξει από το βούρκο των κακών πράξεων που βαρύνουν τη συνείδησή μας.

Μπορεί να τεθεί όμως το ερώτημα: “ μα εγώ δεν πιστεύω στη Χριστιανική διδασκαλία και δεν με αφορά το θέμα ”  θα έλεγα ότι και αν ακόμα δεχθούμε, για την οικονομία της συζήτησης, ότι η σημερινή κοινωνία, με τον τρόπο που έμαθε να ζει την καθημερινότητα όπου κυριαρχεί η αντίληψη της υλιστικής ικανοποίησης και του αμοραλισμού, διακατέχεται από  μια ιδιότυπη αναισθησία, η πιο πάνω πρόταση προβάλλει ως παράδειγμα προσωπικής συντριβής και μετανοίας πέρα από θρησκευτικά πλαίσια. Η μετάνοια είναι μια γενναία πράξη που για να γίνει πρέπει να έχει ο άνθρωπος αυτογνωσία και συναίσθηση της κατάστασής του καθώς και των πράξεων του.

Ας δούμε όμως τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται το βάρος των πράξεων του. Η ανθρώπινη φύση καθοδηγείται από τον νόμο της λογικής, έτσι πίστευαν και οι αρχαίοι Έλληνες που τόσο θέλουμε εμείς οι νεοέλληνες να είμαστε απόγονοι τους. Η στωική φιλοσοφία πρέσβευε ότι ο άνθρωπος εκτός από το ένστικτο διαθέτει και ηθική αίσθηση. Επομένως ο άνθρωπος πρέπει να ζει σύμφωνα με τη φύση του η οποία μέσω της λογικότητας του τον ωθεί προς την αρετή. Οι περισσότεροι στοχαστές συμφωνούν ότι η αρετή είναι το μόνο αγαθό από την οποία εξαρτάται η ευημερία των ανθρώπων.

Πολλά χρόνια λοιπόν πριν διατυπωθούν, μέσω της Χριστιανικής διδασκαλίας οι ηθικοί κανόνες, οι άνθρωποι αισθάνθηκαν την ανάγκη να υπάρχει μια τάξη και κατάλαβαν ότι το δίκαιο δεν είναι θέμα άποψης και πως το καταλαβαίνει ο καθένας αλλά φύση. Δηλαδή με το να βλάπτει κανείς τους άλλους για το υποτιθέμενο ατομικό του συμφέρον υπονομεύει κατ ουσία την ίδια του τη φύση.

Οι αρχαίοι πρόγονοι μας είχαν διατυπώσει με τρείς μόνο λέξεις την πεμπτουσία της φιλοσοφικής αντίληψης του σκοπού της ζωής και των αξιών της: «κατ΄αρετήν ζείν» έτσι πρέσβευαν οι στωϊκοί χωρίς να εννοούν ότι έπρεπε ο άνθρωπος να ζει σε πλαίσια ηθικού φανατισμού. Και η Χριστιανική διδασκαλία αποδέχεται ότι η αμαρτία μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε γιατί αυτή τούτη η λέξη σημαίνει αστοχία. Δηλαδή  ο άνθρωπος έχει σαν στόχο να ζει ενάρετα αλλά ουδείς αναμάρτητος. Εξ άλλου μεταξύ της αρετής και της κακίας εκδηλώνεται η συμπεριφορά των ανθρώπων για αυτό και οι αξίες της ζωής, όπως ο σημερινός άνθρωπος αποδέχεται –τουλάχιστον οι περισσότεροι- παραπέμπουν στην εξασφάλιση της ηθικής ακεραιότητας.

Για να επανέλθω στην αρχή του κειμένου, η ανάγκη του κάθε ανθρώπου να εκφράσει το αίσθημα της μετανοίας του όχι απέναντι στο θεό αλλά απέναντι στην ανθρώπινη φύση διατυπώνεται με τον πιο εύγλωττο τρόπο μέσα από τους ύμνους της μεγάλης Τετάρτης όπου ποιήματα της Βυζαντινής γραμματείας που έχουν μελοποιηθεί και αποτελούν δεήσεις και δοξαστικό είναι υψίστης λογοτεχνικής και ποιητικής αξίας όχι μόνο για την Ελληνικά γράμματα αλλά για την παγκόσμια λογοτεχνία.

Η ακολουθία των χαιρετισμών αλλά και της Μεγάλης εβδομάδας νομίζω ότι είναι μοναδικές τελετουργικές διαδικασίες σε όλο τον κόσμο και είναι μέρος του πολιτισμού μας. Από το πνεύμα αυτών ας αντλούμε ψυχική δύναμη για την αντιμετώπιση των δυσκολιών και αντιξοοτήτων της ζωής μας που έχει γίνει τόσο πεζή.          

Θαρρετός

-------------------