ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
Η περίφημη μονή Φιλοσόφου, “η αρχόντισσα του φαραγγιού”, διάλεξε για τον εαυτότης την περιοχή “Μονόπορη”, που είναι το καλύτερο και ομορφότερο τμήμα του φαραγγιού. Βρίσκεται 10.5χλμ.νότια της Δημητσάνας και αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήματα. Από την αρχική (παλαιά) μονή, αυτή που έμαθε ο λαός να την αποκαλεί και “Κρυφό Σχολειό”, και από τη νέα.
Και οι δύο μονές βρίσκονται στη δεξιά παρόχθια πλευρά του Λουσίου ποταμού και απέχουν μεταξύ τους 600 περίπου μέτρα.
Η αρχική (παλαιά)μονή,είναι χτισμένη μέσα σε όλο το μήκος μιας φυσικής κοιλότητας-σπηλιάς μήκους 128 μέτρων και πλάτους 0.6-8μ.που έχει σχηματισθεί στη ρίζα ενός πανύψηλου και κατακόρυφου βράχου.Ο βράχος αυτός βρίσκεται σε ύψος 200 περίπου μέτρων πιο πάνω από την κοίτη του Λουσίου,ενώ το υψόμετρο της μονής είναι περίπου 500 μέτρα.Στα πόδια της και μέχρι την κοίτη κυριαρχεί το άγριο και επιβλητικό τοπίο.Η μονή ιδρύθηκε ανάμεσα στα έτη 963-967 όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Νικηφόρος Φωκάς.Οι ιστορικές πηγές,μέσα από τις οποίες θα μπορούσαμε να αντλήσουμε πολύτιμες πληροφορίες για τη μακραίωνη πορεία της ,για την ακμή και το έργο της είναι ελάχιστεςΟι γραπτές μαρτυρίες που έχουν διασωθεί προέρχονται από το αρχείο της μονής που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη της Δημητσάνας.Για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της λειτουργίας της,τα μοναδικά σημάδια είναι τα ιστορικά εκείνα στοιχεία που μας άφησε απείραχτα ο χρόνος και εκείνα που διέσωσε η τοπική λαική μας παράδοση.Ειδικά για τα γράμματα μέσα στους σκοτεινούς αιώνες η έλλειψη οργανωμένου κράτους δεν επέτρεπε στον έλληνα να έχει οργανωμένη παιδεία.Τη φροντίδα για τη μαθητεία των ελλήνων ,είχαν αναλάβει δάσκαλοι που στην πλειοψηφία τους ήταν μοναχοί και το μάθημα γινόταν μέσα στις εκκλησίες και στις μονές που είχαν γίνει εθνικά,παιδευτικά,βιβλιογραφικά,καλλιτεχνικά και φιλανθρωπικά κέντρα.Ένα τέτοιο σπουδαίο πνευματικό κέντρο φαίνεται αποτελούσε και ημονή Φιλοσόφου.Ορισμένες από τις ενδείξεις,που βεβαιώνουν την ύπαρξη ενός τέτοιου κέντρου,είναι το γεγονός ότι η μονή διατηρούσε βιβλιοθήκη με σπουδαία χειρόγραφα του 12ου αιώνα,ορισμένα από τα οποία φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας.
Η νέα μονή,βρίσκεται 500 περίπου μέτρα βορειότερα από την παλαιά και είναι χτισμένη στην κορυφή ενός πανύψηλου βράχου,σε έδαφος πιο ομαλό και προσιτό από την παλιά.Στα πόδια της μονής μέχρι τη κοίτη του Λουσίου κυριαρχεί το άγριο τοπίο.Το υψόμετρό της είναι περίπου 550 μ.Η νέα μονή Φιλοσόφου ανανφισβήτητα αποτελεί συνέχεια της παλαιάς,γεγονός που αποδεικνύεται μέσα από τις ιστορικές πηγές.Κατά την άποψη πολλών ερευνητών,ο κυριότερος λόγος που επέβαλε τη μετεγκατάσταση της μονής ,ήταν η εξεύρεση νέου εδάφους πιο ομαλού και πιο προσιτού,κατάλληλου να παρέχει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στους μοναχούς και εύκολη πρόσβαση στους επισκέπτες.Κάποια άλλα στοιχεία που θα πρέπει να είχαν άμεση σχέση με τη μετεγκατάστασή της,θα πρέπει να ήταν η ύπαρξη οικονομικής ευρωστίας της μονής ,κάτι που απαιτούσαν οι εργασίες ανέγερσης του νέου μοναστηριού και φυσικά ο αριθμός των μοναχών.Η ακριβής χρονολογία που άρχισε να λειτουργεί πλήρως η νέα μονή μας είναι άγνωστη.Είναι πολύ πιθανόν,κάποιο μικρό διάστημα να λειτούργησε σαν μετόχι της παλαιάς μονής.Αργότερα όμως ,η παλαιά μονή σταδιακά μετεγκαταστάθηκε και με την πάροδο των χρόνων εγκαταλείφθηκε οριστικά.Το 1834 η τότε κυβέρνηση αποφάσισε ότι όποια μονή έχει λιγότερο από 6 μοναχούς έπρεπε να κλείσει και η περιουσία της να εκποιηθεί.Η μακραίωνη πορεία της,η μεγάλη προσφορά της μονής στον αγώνα του 1821 και η σπουδαία πνευματική της παρακαταθήκη Δε συγκίνησε κανένα κρατικό λειτουργό εκείνη τη περίοδο,ώστε να της παραχωρηθεί το προνόμιο να λειτουργεί έστω και με ελλείψεις.Το 1990,οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού,ανταποκρινόμενες στις αλλεπάλληλες εκκλήσεις και στα πολλαπλά αιτήματα της μονής Προδρόμου,ξεκίνησαν μια μεγάλη προσπάθεια,που είχε ως αποτέλεσμα την κτιριακή αποκατάσταση της μονής.Με πιστώσεις που εντάχθηκαν στο σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης της περιφέρειας Πελοποννήσου,η διεύθυνση αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων ανέλαβε τη πρωτοβουλία τόσο της εκπόνησης της αναγκαίας μελέτης,όσο και της υλοποίησης του έργου.Το 1993 το ηγουμενοσυμβούλιο της μονής Τιμίου Προδρόμου,αποφάσισε την επαναλειτουργία της μονής.Η νέα μονή Φιλοσόφου,η εκλεκτή μονή αυτού του τόπου, “η αρχόντισσα του φαραγγιού”,μετά από 160 χρόνια εγκατάλειψης(1834-1993)ξαναλειτουργεί!!!Στους επισκέπτες απομένει να φροντίζουν και να προστατεύουν αυτό το ιστορικό μνημείο με τον πρέποντα σεβασμό,ώστε να το θαυμάζουν και οι επόμενες γενιές.
