Η Κοκκινοράχη είναι μικρό χωριό, δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ηραίας, κτισμένο σε πλαγιά και σε υψόμετρο 650 μέτρων. Κατεβαίνοντας από Σέρβου και αφού περάσουμε το χωριό Αράπηδες φθάνουμε στη Κοκκινοράχη, μετά από 3-3,5 χιλιόμετρα.
.
Επικοινωνία με τα άλλα χωριά της περιοχής.
Το χωριό συνδέεται οδικά με την έδρα του Δήμου, που είναι το Παλούμπα, μέσα από τη Λυσσαρέα και κατ' επέκταση με τις υπόλοιπες περιοχές και αστικά κέντρα. Υπάρχει όμως η δυνατότητα να φθάσει κάποιος από τη δυτική πλευρά χρησιμοποιώντας το δρόμο Σταυροδρόμι- Αετορράχη -Κοκκινοράχη (έτος κατασκευής 1967-1968). Πάντως ο συντομότερος δρόμος για τους ταξιδιώτες από Αθήνα είναι από του Σέρβου, αλλά έχει τα μειονεκτήματα του χωματόδρομου με ότι αυτό συνεπάγεται (έτος κατασκευής 1978).
.
Από το παλιό όνομα "Μπούζα" στο σημερινό "Κοκκινοράχη".
Το χωριό παλαιότερα ονομαζόταν Μπούζα. Η λαϊκή παράδοση λέει ότι πήρε το όνομα από το πρώτο κάτοικο που καταγόταν από το Μπούζι Μεσσηνίας. Ο άνθρωπος αυτός ήρθε καταδιωγμένος και κυνηγημένος από τη περιοχή του -λέγεται ότι είχε σκοτώσει κάποιον- άγνωστο πότε ακριβώς, σίγουρα όμως κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας. Βρήκε ασφαλές καταφύγιο στη περιοχή «Ούρα» (σημ. η Ούρα-της Ούρας) κάτω από το χωριό που ξέρουμε σήμερα και λίγο πιο πάνω από τη Γκούρα. Μια μέρα καθώς έβοσκε το κοπάδι του βορειότερα από το σημείο που κατοικούσε, βγήκε μέσα από τα πυκνά φυλλώματα (πατουλιές) και την οργιώδη βλάστηση ένας τράγος με βρεγμένα τα γένια του. Ο τσοπάνος έβγαλε το συμπέρασμα ότι εκεί έχει νερό. Λέγεται ότι το σημείο ήταν εκείνο που κατασκευάστηκε η βρύση, η οποία σήμερα έχει χωθεί από πέτρες και χώματα. Κατ' άλλους είναι η στέρνα απ' όπου ποτίζονται τα περιβόλια. Αυτό το γεγονός τον οδήγησε στο να μεταφερθεί ψηλότερα και να στήσει το νοικοκυριό του στο σημείο που είναι σήμερα ο Κάτου Μαχαλάς του χωριού. Μέχρι πρόσφατα οι κάτοικοι είχαν εντοπίσει ευρήματα στη περιοχή της «Ούρας» που μαρτυρούσαν ότι υπήρχε χωριό εκεί.
Στη δεκαετία του 1920 (1927), που πολλά άλλα χωριά της περιοχής μας άλλαξαν ονομασία, μετονομάστηκε το Μπούζα σε Κοκκινοράχη. Προφανώς από τον λόφο που υπάρχει στα δυτικά, με κόκκινο σκληρό χώμα (στουρνάρι) που λέγεται Κοκκινόχωμα.
Την εποχή που η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν σε Δήμους (μέχρι το 1912), το χωριό υπαγόταν αρχικά στο Δήμο Λυκουρίας (1840-1842) και κατόπιν στο Δήμο Ηραίας. Από το 1912 έως το 2000, που ίσχυσε το σύστημα των κοινοτήτων, αποτελούσε συνοικισμό της κοινότητας Αετορράχης (Ζουλάτικα).
.
Πληθυσμός του χωριού, επώνυμα και ασχολίες των κατοίκων
 |
| Ιερός Ναός "Εισόδια Θεοτόκου", μέσα σε καταπράσινο φυσικό περιβάλλον. |
Παλαιότεροι κάτοικοι του χωριού λέγεται ότι είναι η οικογένεια των Βασιλοπουλαίων ή Μπουζιωταίων. Πιθανόν είναι απόγονοι του πρώτου κατοίκου από του Μπούζι Μεσσηνίας. Στους εκλογικούς καταλόγους του 1850 (Γεν. Αρχεία του Κράτους) ήταν εγγεγραμμένοι 42 ψηφοφόροι και κυριαρχούσαν τα επώνυμα: Πανίτζας, Βασιλόπουλος, Θανόπουλος, Νικολόπουλος και λιγότεροι με τα επώνυμα: Αγγελόπουλος, Μιχόπουλος, Χρονόπουλος, Χρόνης, Σκούρτης, Ηλιόπουλος, Γιαννόπουλος, Γιωργακόπουλος. Το 1858 ήταν εγγεγραμμένοι 38 ψηφοφόροι. Στις εκλογές του 1873 ψήφισαν 21 άτομα όπου εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τα επώνυμα: Μαρινόπουλος, Αναστόπουλος, Πανόπουλος, Παναγιωτόπουλος, Γιανούτζος, Παρασκευόπουλος. Τα τελευταία χρόνια, πολλά από τα ονόματα αυτά δεν υπάρχουν. Έχουν προστεθεί όμως κάποια άλλα όπως: Γιωργόπουλος, Ασημακόπουλος, Μακρής, Διαμαντόπουλος.
Οι περισσότερες οικογένειες ήταν τσοπαναραίοι με μεγάλα κοπάδια γιδοπροβάτων και οι υπόλοιπες είχαν μικρότερα κοπάδια με παράλληλη απασχόληση των ανδρών στη «μαστοριά».
Μετά τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, που δοκιμάστηκε όλος ο λαός, ορθοπόδησαν και οι Κοκκινοραχίτες και έγιναν όλοι νοικοκυραίοι με γιδοπρόβατα, χωράφια, περιβόλια, αμπέλια, οπωροφόρα δέντρα κλπ. Παρήγαγαν τυροκομικά, σιτάρι, αραποσίτι, κρασί, λαχανικά, φρούτα και τα τελευταία χρόνια αρκετά μεγάλη ποσότητα ελαιολάδου.
.
Ύδρευση και ηλεκτροφωτισμός του χωριού
Η Κοκκινοράχη υδρεύεται από την πηγή Μπροϊστόκου που βρίσκεται λίγα μέτρα πριν την είσοδο του χωριού κατεβαίνοντας από Αράπηδες. Η μεταφορά του νερού στο χωριό έγινε το 1976 και ακολούθησε λίγα χρόνια μετά η υδροδότηση των σπιτιών. Όμως τα τελευταία χρόνια, αφ' ενός με τις αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες και την έλλειψη ποσότητας νερού αφετέρου με την αλλαγή στις συνήθειες των νοικοκυριών, το νερό είναι λιγότερο του απαιτούμενου. Έτσι με τη βοήθεια του Δήμου εξασφαλίστηκε επιπλέον ποσότητα για την καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων. Στο κάτω χωριό, στο δρόμο που οδηγεί στα αμπέλια και στα περιβόλια, υπάρχει βρύση που έχει χωθεί από πέτρες και χώματα, η λεγόμενη Κάτου Βρύση. Στα σχέδια του Συλλόγου είναι η επισκευή και η ανάδειξη αυτής της βρύσης.
Το χωριό ηλεκτροδοτήθηκε το 1973.
.
Το δημοτικό μας σχολείο και οι δάσκαλοι.
Στη Κοκκινοράχη λειτούργησε Δημοτικό σχολείο από το 1965 έως το 1979. Πριν το 1965 οι μαθητές πήγαιναν στην Αετοράχη στο σχολείο και μετά το 1980 δεν είχαμε πλέον μαθητές λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης. Κατά το χρονικό διάστημα που λειτουργούσε το σχολείο έρχονταν μαθητές από το χωριό Αράπηδες. Εδώ θα σημειώσω νοσταλγικά τους στενούς δεσμούς που έχουμε με τους Αραπαίους, ειδικά με τα παιδιά εκείνης της χρονικής περιόδου που περάσαμε τα μαθητικά μας χρόνια μαζί και κουβαλάμε πολλές αναμνήσεις.
Οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο σχολείο μας είναι: Δημήτρης Σιαμπέκος από Μάναρη Αρκαδίας, Δημήτρης Κρεββατάς από Όχθια, Ιωάννης Μπερδούσης από Σαρακίνι, Φώτης Σταυρόπουλος από Σαρακίνι, Δημήτρης Καρδαράκος από Λευκοχώρι & Δημήτρης Καρβέλας από την Άρτα. Το σχολείο στεγαζόταν στο ισόγειο της κατοικίας του Κων/νου Χρονόπουλου.
.
Οι γιορτές στο χωριό, οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια μας.
Στις 21 Νοεμβρίου οι Κοκκινοραχίτες κάνουν ένα διάλειμμα από το μάζεμα της ελιάς και παρακολουθούν τη Λειτουργία στην εκκλησία «Τα Εισόδεια της Θεοτόκου», που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Η γιορτή της Παναγίας 21 Νοεμβρίου ονομαζόταν από τους παλιούς «της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας» επειδή γιόρταζε στα μέσα περίπου της σποράς των χωραφιών.
Η άλλη εκκλησία του χωριού γιορτάζει στις 23 Αυγούστου την "Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου" που σημαίνει η μετά οκτώ μέρες επανάληψη της γιορτής, αλλά ο λαός μας το έχει συνδυάσει με τα «εννιάημερα», το μνημόσυνο που κάνει στους αποθανόντες συγγενείς εννιά ημέρες μετά, γι' αυτό η γιορτή της Παναγίας την ημερομηνία αυτή αποκαλείται λαϊκά «Της Παναγιάς τα εννιάημερα».
Τότε διοργανώνεται πανηγύρι αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στο περίβολο της εκκλησίας, κάτω από τα πλατάνια και τις ακακίες, παραδοσιακά, όπως τα παλιά χρόνια. Διατίθεται κρέας βραστό αλλά και σουβλάκια για τις νεότερες ηλικίες ενώ η δημοτική ορχήστρα του καλού μας φίλου για 28 συνεχόμενα χρόνια (από το 1981), Δημήτρη Ρέππα παίζει τραγούδια του τόπου μας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι έχουμε πιστούς φίλους από τα γύρω χωριά, που μας τιμάνε κάθε χρόνο με την παρουσία τους, για πολλές δεκαετίες, στηρίζοντας έτσι τη συνέχειά του και τους ευχαριστούμε ολόθερμα. Είναι από τα λίγα πανηγύρια της περιοχής που κρατούν το παραδοσιακό χαρακτήρα και ύφος. Αποτελεί δε την κορυφαία εκδήλωση του χωριού. Μέχρι πριν λίγα χρόνια σώζονταν ερείπια της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής κάτω από το χωριό στο δρόμο για τα περιβόλια.
Τότε διοργανώνεται πανηγύρι αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στο περίβολο της εκκλησίας, κάτω από τα πλατάνια και τις ακακίες, παραδοσιακά, όπως τα παλιά χρόνια. Διατίθεται κρέας βραστό αλλά και σουβλάκια για τις νεότερες ηλικίες ενώ η δημοτική ορχήστρα του καλού μας φίλου για 28 συνεχόμενα χρόνια (από το 1981), Δημήτρη Ρέππα παίζει τραγούδια του τόπου μας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι έχουμε πιστούς φίλους από τα γύρω χωριά, που μας τιμάνε κάθε χρόνο με την παρουσία τους, για πολλές δεκαετίες, στηρίζοντας έτσι τη συνέχειά του και τους ευχαριστούμε ολόθερμα. Είναι από τα λίγα πανηγύρια της περιοχής που κρατούν το παραδοσιακό χαρακτήρα και ύφος. Αποτελεί δε την κορυφαία εκδήλωση του χωριού. Μέχρι πριν λίγα χρόνια σώζονταν ερείπια της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής κάτω από το χωριό στο δρόμο για τα περιβόλια.Στο δρόμο Κοκκινοράχης - Λυσσαρέα, στη θέση Αραψωμάκι, υπάρχει εκκλησάκι-εικονοστάσι, αφιερωμένο στον Άγιο Σώστη, που στολίζει ιδιαίτερα το τοπίο και είναι κατασκευασμένο από την Σταθούλα Χρονοπούλου (1961) και συντηρείται από την οικογένεια Χρονόπουλου.
.
Η ζωή στο χωριό σήμερα.
Σήμερα η Κοκκινοράχη αποτελείται από 14 σπίτια (συν κάποιες επεκτάσεις των πατρικών από αδέρφια) και κατοικούν μόνιμα 12 άτομα. Τα σπίτια του χωριού είναι αραιά κατασκευασμένα, γιατί έτσι εξυπηρετούσαν τους σκοπούς της παλιάς εποχής, αφού όλοι είχαν στάβλους, μαντριά και κήπους. Τώρα, έχουν βέβαια το μειονέκτημα της μη κοντινής γειτνίασης των λιγοστών κατοίκων για παροχή βοήθειας στην έκτακτη ανάγκη, αλλά έχουν και το πλεονέκτημα της αυτονομίας, όταν τα καλοκαίρια γεμίζουν από κόσμο και δεν ενοχλούν τους γείτονες. Όλες οι οικογένειες έχουν ανακαινίσει τα σπίτια τους, σημάδι πολύ ελπιδοφόρο για το μέλλον του χωριού.
Οι καταγόμενοι από το χωριό, το επισκέπτονται συχνά από την Αθήνα και τα άλλα αστικά κέντρα τα Σαββατοκύριακα και μάλιστα όλες οι γενιές, μικροί και μεγάλοι. Επίσης πολλοί το επισκέπτονται το Πάσχα και το καλοκαίρι, ειδικά τη περίοδο του πανηγυριού.
 |
| Φθινοπωρινή εικόνα (υπό καταρρακτώδη βροχή), λίγο έξω από το χωριό προς τους Αράπηδες. Εντυπωσιακή η βλάστηση από ρίκια. |
Σε αντίθεση με άλλα μεγαλύτερα χωριά, στη Κοκκινοράχη λειτουργεί καφενείο-παντοπωλείο (Παναγιώτης Θανόπουλος) στο κέντρο του χωριού δίπλα από τον κεντρικό δρόμο, που εξυπηρετεί βασικές ανάγκες των κατοίκων και των περαστικών.
Ο Πολιτιστικός μας Σύλλογος.
Οι Απανταχού Κοκκινοραχίτες έχουν ιδρύσει Πολιτιστικό Σύλλογο με έδρα την Αθήνα από το 1965, που άλλοτε δυναμικά και άλλοτε χαλαρά δραστηριοποιείται σε διάφορα επίπεδα όπως πολιτιστικές εκδηλώσεις, διάφορα έργα στο χωριό κ.λ.π. Μεγάλο επίτευγμα των τελευταίων χρόνων είναι η κατασκευή εκ θεμελίων πολιτιστικού κέντρου στο χωριό (αίθουσα πολλαπλών χρήσεων) από τα έσοδα του συλλόγου, διάφορες επιχορηγήσεις και ιδιωτικές προσφορές. Ένα έργο ιδιαιτέρως χρήσιμο.
Κοντά στο χωριό μας είναι το φαράγγι της Γκούρας και το σημείο που υπήρχε το γεφύρι που περνούσαμε το ποτάμι. Για το φαράγγι και τις επισκέψεις μας σ΄αυτό, έχω γράψει αρκετά άρθρα, που μπορείτε να τα διαβάσετε στα "αξιοθέατα"→"φαράγγι γκούρας". Το θρύλο που αναφέρεται "στου Μπούζα το γεφύρι" μπορείτε να τον διαβάσετε στην ενότητα της ιστοσελίδας "Λαογραφία-Παράδοση"→"Θρύλοι και ιστορίες".
.
Μαρίνα Διαμαντοπούλου-Τρουπή
.