Η «παρακμή» ενός θαυμαστού επιτεύγματος

των κατοίκων του χωριού Σέρβου Αρκαδίας.

Γράφει ο συνεργάτης μας Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας.

                                              Μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών.

Χωριό Σέρβου Αρκαδίας. Ανατολικό τμήμα με το επιβλητικό του  σχολείο.

«Α γ α π ά τ ε   τ ο   Σ χ ο λ ε ί ο ν».  

Αυτή την επιγραφή ατένιζαν οι μαθητές τού  σύγχρονου (τότε), νεόδμητου    Δημοτικού σχολείου στο χωριό Σέρβου Γορτυνίας,  η οποία ήταν  «μόνιμη επικεφαλίδα» στο ύψος, πάνω από τούς επιτοίχιους  μεγάλους  καλαίσθητους  πράσινους πίνακες στις αίθουσες διδασκαλίας.

Τ ο  π α λ ι ό   

σ χ ο λ ε ί ο

Οι παλιοί Σερβαίοι  αντικατέστησαν το  1952  το τρισάθλιο παλιό σχολείο  το οποίο  βρισκόταν κάτω από τον προαύλιο χώρο του Ναού Κοίμησης της Θεοτόκου  και  περιλάμβανε  δύο αίθουσες, την μία μεγαλύτερη της άλλης, οι οποίες  ήσαν δίπλα-δίπλα και  επικοινωνούσαν  με ενδιάμεση πόρτα, χωρίς εσωτερικό διάδρομο, ώστε η  πρόσβαση στην εσωτερική  μικρότερη γινόταν μέσω της πρώτης  μεγαλύτερης αίθουσας.

Βοηθητικοί χώροι δεν υπήρχαν  ενώ ο μεγάλος αριθμός μαθητών  χρησιμοποιούσε για προαύλιο  τον περιορισμένο  χώρο μπροστά από το  σχολείο.  Η είσοδος  του σχολείου  ήταν  απευθείας είσοδος  και της πρώτης  μεγάλης αίθουσας, αφού δεν υπήρχε  προθάλαμος ή  τέλος πάντων ένας πρώτος χώρος (χωλ).  Ούτε αποθηκευτικός χώρος υπήρχε. Το λεβέτι (καζάνι)  π.χ. στο όποιο έβραζαν  το «γάλα-σκόνη»  κάθε πρωί και το έδιναν  σε όλα τα παιδιά  πριν την είσοδό τους στις αίθουσες,  το «αποθήκευαν» σε μια άκρη  στην πρώτη  μεγάλη αίθουσα.

 Κύριε δεν άκουσα την καμπάνα…

Οι μαθητές  πήγαιναν κάθε φορά στο σχολείο  μόνο μετά το κάλεσμα  του δασκάλου που ήταν με το χτύπημα της καμπάνας της  «Κάτω Εκκλησιάς».  Είχαν μαζί τους  τη σάκα (υφασμάτινη τσάντα  που κρέμονταν  σταυρωτά από τον ώμο με μακρύ λουρί  ή σχοινί).

Οι γεροντότεροι αστειεύονταν με τα μικρά «δασκαλόπουλα» όταν ερωτούσαν: «όλη αυτή τη σάκα θα την γεμίσεις με γράμματα;».

Πηγαίνοντας λοιπόν στο σχολείο  στην πρωινή «βάρδια», γιατί υπήρχε και απογευματινή, είχαν μαζί τους και ένα αλουμινένιο κύπελλο για το γάλα τους.  (Κανονικά δεν υπήρχαν δύο βάρδιες αλλά ένα ολοήμερο ωράριο με διακοπή τις μεσημεριανές ώρες και πάλι με κάλεσμα  των μαθητών με την καμπάνα, συνέχιζαν τις απογευματινές ώρες).

Όταν ελεγχόταν από τον δάσκαλο  ένας μαθητής γιατί απουσίαζε από το σχολείο, η δικαιολογία ήταν…  φυσικά παιδαριώδης:

«κύριε… δεν άκουσα την καμπάνα!».

Τότε η ποινή ήταν δυνατά επώδυνα  χτυπήματα  τού δάσκαλου με τη λούρα (βέργα) στις παλάμες των τεντωμένων χεριών τού… «άτακτου» μαθητή.

«Έλα Μήτρο»

 Στα χρόνια πριν το 1940 δεξιά της εισόδου στον εσωτερικό τοίχο  της πρώτης μεγάλης αίθουσας ήταν ανηρτημένο το πρώτο τηλέφωνο της  Κοινότητας,  το οποίο είχε στην  συσκευή  συνδεδεμένο με το καλώδιο  τον ίδιο μηχανισμό τού   μικροφώνου  και τού ακουστικού, με το οποίο ο χρήστης το έβαζε μπροστά στα χείλη όταν  μιλούσε και αμέσως  μετά στο αυτί του για να ακούσει τον συνομιλητή του.

Το τηλέφωνο το «σήκωνε» (απαντούσε) ο δάσκαλος. Έχει μείνει η φράση «έλα Μήτρο» τού δάσκαλου Μήτσου Σχίζα πριν το 1940, όταν «σήκωνε» το  ακουστικό του τηλεφώνου που χτυπούσε γιατί καλούσε πάντοτε ο Μήτρος από το τηλεφωνικό κέντρο  που ήταν στου Παλούμπα.

 Το διάλυμα των μαθητών      

Πολιτιστικό Κέντρο Σέρβου.  Εγκαίνια 2010. Έργο Συνδέσμου Σερβαίων και Δήμου Ηραίας.

Το παλιό διθέσιο σχολείο  ήταν ένα κεραμοσκεπές  ανεξάρτητο,  ελεύθερο εξωτερικά σε όλες τις πλευρές του, οίκημα.  Βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το κτήριο του Πολιτιστικού Κέντρου, του οποίου η τσιμεντένια  πλάκα που σήμερα το σκεπάζει , αποτελεί προέκταση της αυλής της εκκλησίας «Κοιμήσεως της Θεοτόκου».  Τον  βορεινό (βορειοανατολικό) τοίχο  τού σχολείου το χώριζε ένα στενό σοκάκι (σούδα) με τον τοίχο αντιστήριξης τού τότε μικρού προαυλίου της εκκλησίας η οποία στη δεκαετία του  1940 ήταν γιαπί.

Στο βάθος, στο σοκάκι, ήταν  μια μικρή πέτρινη σκάλα από την οποία ανέβαιναν οι μαθητές στα διαλείμματά  τους στον μικρό περίβολο  της εκκλησίας. Χώρος επίσης συγκεντρώσεως των παιδιών τού  χωριού για τα παιχνίδια τους ήταν και το εσωτερικό της εκκλησίας,  της οποίας οι εξωτερικοί τοίχοι είχαν κτισθεί  παλιότερα από τους Σερβαίους μαστόρους μέχρι τα 2-2,5  περίπου μέτρα και σε αυτό το ύψος  σταμάτησαν. Χώμα ήταν τότε κάτω στο εσωτερικό της εκκλησίας.  

Η ανοικοδόμηση της εκκλησίας «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» σταμάτησε λόγω των πολέμων αλλά και από έλλειψη οικονομικών πόρων.

Μόνο στο Δημοτικό σχολείο ήσαν περισσότεροι  από 170 μαθητές (μέσα δεκαετίας 1950).

.

Μητροπολιτικός Ναός Σέρβου "Η Κοίμηση της Θεοτόκου"

Ο Ναός της Κοίμησις της Θεοτόκου

Παρενθετικά αναφέρεται  ότι το όνομα της εκκλησίας  είναι «Κοίμησις της Θεοτόκου». Κατεδάφισαν λοιπόν την παλιά εκκλησία (1930) που υπήρχε στον ίδιο χώρο με σκοπό να ανοικοδομήσουν  την περίλαμπρη  Βυζαντινού Ρυθμού η οποία σήμερα  αποτελεί τον  καθεδρικό  ναό του χωριού. Κανένας Σερβαίος  δεν ήθελε να  αρχίσει την κατεδάφιση  της παλιάς εκκλησίας από  σεβασμό  (φόβο Θεού)  προς την Παναγία τους!  Πρώτος ο Φώτης Αναστ. Σχίζας έβγαλε το πρώτο κεραμίδι. 

Οι ιδρυτές του Συνδέσμου Απανταχού Σερβαίων  έδωσαν το 1922  στο Σύλλογο συμβολικά   τον τίτλο «Κοίμησις της Θεοτόκου» και για πολλά χρόνια αγωνίστηκαν για την εξεύρεση πόρων για το χτίσιμο της «Παναγίας τους»,  αλλά μεταγενέστεροι ταγοί του Συλλόγου άλλαξαν  το όνομα… «το εκσυγχρόνισαν!»  σε «Κοίμηση της Θεοτόκου»!  Θεωρείται ακατανόητο!  Οι τίτλοι δεν αλλάζουν  ποτέ! Αποτελούν ιστορική  πραγματικότητα   η οποία είναι απαραβίαστη  έστω κι αν επιβληθεί  «αναγκαστικά» δηλαδή με νόμο, η δημοτική σε αντικατάσταση της καθαρεύουσας γλώσσας.

Σε εκείνη την εκκλησία, υπάρχει  προφορική, αλλά  και καταγεγραμμένη  παράδοση η οποία αναφέρει πως εκεί προσέφευγαν  και αυτοί που κατηγορούντο άδικα  για ζωοκλοπή και ορκίζονταν στο εικόνισμα για τη αθωότητά τους. Σήμερα κάποιες από τις μεγάλες εικόνες τού  τέμπλου  εκείνης της παλιάς εκκλησίας κοσμούν το τέμπλο του κοιμητηριακού ναού των Αγίων Θεοδώρων στου Σέρβου, (τοποθεσία Μπουλούτσου).

.Το παλιό σχολείο  ως «προσωρινή φυλακή»  και «τόπος ανάκρισης»

Εκτός λοιπόν από χώρο μάθησης το παλιό σχολείο, στα χρόνια της σκληρής 10ετίας του 1940 των πολέμων και του εμφυλίου, χρησιμοποιήθηκε κάποιες ημέρες από τους αντάρτες σαν προσωρινή φυλακή για «καμια- δεκαριά, ίσως και παραπάνω»,  γερμανούς αιχμαλώτους από τη Μάχη της Γλόγοβας στις 20 Απριλίου 1944,  (οι Σερβαίοι την έλεγαν Βλόγκοβα,  σήμερα Δρακοβούνι).

Αργότερα στον  εμφύλιο  διηγούνται  οι παλαιότεροι  μια θλιβερή ιστορία  με  φανατικούς άνδρες ενός αποσπάσματος  τού διαβόητου Μανιάτη, Δρακουλαράκου ο οποίος  δρούσε περισσότερο στην περιοχή της Σπάρτης, εναντίον αντιφρονούντων στα πολιτικά πιστεύω  του.

Ήταν παραμονή της Παναγίας , Δεκαπενταύγουστος. Στο σπίτι της οικογένειας Τερζή γιόρταζαν τη ονομαστική γιορτή τού  αείμνηστου Τάκη (Παναγιώτη). Όλα ήσαν ήρεμα, γιορτινά. Τη νύχτα μετά το γλέντι , ο Κωνσταντής Δημόπουλος… παλληκαράς της εποχής, σύμφωνα με περιγραφές παλαιότερων, (προσκείμενος στην… «κατάσταση»  των κρατούντων), τον οποίο εκτέλεσε ένας  Σερβαίος  σε κατοπινή εποχή  του εμφυλίου, «παρέσυρε» τον Παναγή  Δ. Κερμπεσιώτη, τον Φώτη  Π. Σχίζα και τον Παναγή Ι. Παναγόπουλο  και κατέβηκαν στο δρόμο που σήμερα   είναι δημόσιος (στην αποκαλούμενη αγορά) και  διασκεδάζοντας πυροβολούσαν   άσκοπα στον αέρα. Αυτοί οι πατριώτες από ετών αναπαύονται εν Κυρίω. (σ.σ. Με  βάση τα σημερινά δεδομένα  διέπραξαν ένα μικρό πλημμεληματικό αδίκημα, όμως στα χρόνια του εμφυλίου  οι άσκοποι πυροβολισμοί ακόμα και για διασκέδαση…  γίνονταν αιτία για καχυποψίες και αφορμή για «κακουργηματικές διώξεις των παραβατών, αντιφρονούντων»!).

. Κατέφθασε «από  το πουθενά» (ειδοποιήθηκε  από «καλοθελητές») το απόσπασμα τού Δρακουλαράκου και συνέλαβε  μερικούς Σερβαίους ως υπόπτους  συνεργαζόμενους  με «αντεθνικώς δρώντες», σύμφωνα με τα πολιτικά  κρατούντα εκείνης της εποχής.  Δεν είναι γνωστό ποιούς  συνέλαβαν.  Οπωσδήποτε τον Κωνσταντή Β. Σχίζα, με την αιτιολογία ότι άκουσε  τους πυροβολισμούς αφού έπεσαν (ακούστηκαν) κοντά στο σπίτι του αλλά… δεν ήθελε να κατονομάσει τους ενόχους!  Τους πήγαν και τους κλείδωσαν μέσα στο παλιό σχολείο.. για «ανάκριση!».  Έπεσε πολύ ξύλο!

.Ακόμη παλαιότερα το σχολείο στεγαζόταν σε ένα κτίσμα κάτω από τη Ράχη (πλατεία), δυτικά και σχεδόν κολλητά  στο σπίτι της «Κακίνας» (παρωνύμιο της χήρας του Θανάση Σχίζα). Δάσκαλος ήταν κάποιος Ανδρέας Λεονάρδος από την Καρύταινα. Ακόμη πιο παλιά  και άλλα σπίτια του χωριού χρησιμοποιήθηκαν για σχολείο (Γκράβαρη, Αλούπη κλπ)

Τ ο  κ α ι ν ο ύ ρ ι ο  σ χ ο λ ε ί ο.

Αμέσως στα πρώτα χρόνια της μετεμφυλιακής δεκαετίας, συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1952 με το πρωινό χτύπημα (κάλεσμα) της καμπάνας για τη νέα σχολική χρονιά, οι μαθητές της Πρώτης Τάξης του Δημοτικού σχολείου και οι άλλοι των μεγαλύτερων Τάξεων πήγαν για πρώτη φορά στο νεόδμητο σχολείο του χωριού. Κάποιοι το αποκαλούν  «έργο θαύμα», επίτευγμα  των Σερβαίων. Στις αίθουσές του οι μαθητές αντίκρισαν τους τεράστιους  πίνακες διδασκαλίας,  πάνω στους  στιλπνούς τοίχους, πράσινου χρώματος στους οποίους έγραφαν με τις κιμωλίες.

 Με καλλιγραφικά γράμματα  ήταν  η επιγραφή, ως προμετωπίδα στους πίνακες,  με καλαίσθητη διακόσμηση  που εξέπεμπε το  μήνυμα:

«Α γ α π ά τ ε   τ ο    Σ χ ο λ ε  ί ο ν».

Ήταν το σχολείο διθέσιο, αν και ο μεγάλος αριθμός των μαθητών δικαιολογούσε αναβάθμιση. Είχε όμως υποδομή να λειτουργήσει, αν συνέχιζε να αυξάνεται  αριθμός των μαθητών του χωριού που εκείνα τα χρόνια ήταν, ας επιτραπεί, κεφαλοχώρι.  «Ερήμωσε» όμως με την εσωτερική μετανάστευση η οποία άρχισε στην επόμενη 10ετία του 1960. 

Στο μεταξύ «πρόλαβε» και λειτούργησε σαν 3θέσιο και αργότερα σαν 4θέσιο. 

Εκτός από τη μάθηση το καινούριο σχολείο  «Πνευματικό Σχολείο» είχε και άλλες  πολιτιστικές δραστηριότητες,  αλλά σ’ αυτό συνέβησαν και πράξεις… «μελανές». 

Οι δύο από τις αίθουσές του είχαν μεταξύ τους λυόμενο βαρύ ξύλινο  χώρισμα που απομόνωνε τους ήχους.

Οι δραστήριοι δάσκαλοι οργάνωναν θεατρικές  παραστάσεις με τους μαθητές ή τους καλοκαιρινούς μήνες των διακοπών με μεγαλύτερους νέους και νέες του χωριού (εξωσχολικούς), οπότε το «φιλοθεάμον Σερβαίικο κοινό» απολάμβανε τις θεατρικές παραστάσεις.

 Ήταν μια μορφή διασκέδασης! 

Ο κισσός "εισέβαλε" στο σχολείο απο σπασμένο παράθυρο.

Τι έγιναν οι ασημένιες πιστόλες;

Χάθηκαν όμως από το Σχολείο δύο ασημένιες αναμνηστικές κειμηλιακές πιστόλες της εποχής των προγόνων μας. «Έγιναν χανταβούλα!». Αυτή είναι μια μελανή ιστορία και δυστυχώς αναφέρεται και μια άλλη.

Ένα καλοκαίρι μετά από κάποια θεατρική παράσταση κάποιοι διαρρήξαν το γραφείο του σχολείου και αφαίρεσαν κάποια πράγματα.

Ο Σταθμάρχης Χωροφυλακής στου Σέρβου έκλεισε στο κατώι (το είπαν κρατητήριο), του σπιτιού  που έδρευε   ο Σταθμός, πολλούς από τους νεολαίους του χωριού μέχρι να «διαλευκανθεί το αποτρόπαιο έγκλημα».

Τότε οι «χωροφυλάκοι ήσαν  σκιαχτεροί!».   

Η φθίνουσα πορεία του σχολείου και η μετατροπή του σε ξενώνα.

Μετά λοιπόν την ανοδική πορεία του «Πνευματικού Σχολείου», και εξ’ αφορμής της εσωτερικής  μετανάστευσης  άρχισε η φθίνουσα πορεία του. Τρεισήμισι 10ετίες άντεξε το «Πνευματικό Σχολείο», μέχρι το 1986 οπότε έκλεισε  οριστικά ελλείψει μαθητών! 

Έμεινε βουβό κτήριο και δυστυχώς εγκαταλελειμμένο  για πολλά χρόνια, όπως δείχνει το φωτογραφικό υλικό το οποίο παρατίθεται.

"Η κατάντια" του σχολείου.	Εικόνες μετά το 1986...	Οργή και θλίψη για το  σχολείο μας

Το «θαυμαστό επίτευγμα» των  Σερβαίων  περιέπεσε σε παρακμή!  Δυστυχώς όλα έρχονται και παρέρχονται.

Τώρα… μετατρέπουν το σχολείο σε ξενώνα, για άτομα ειδικών κατηγοριών!

Σημειωτέον το «τεράστιο»  χωριό όπως δείχνει  με ψευδαίσθηση από τα απέναντι βουνά, με τα πολλά «άδεια σπίτια», τους χειμερινούς μήνες  αριθμεί   μόνο  γύρω στους 25 μόνιμους κατοίκους!

Όμως,  αποτελούν   θαυμάσια επιτεύγματα  των  παλαιών Σερβαίων,

το Σχολείο αλλά και η πέτρινη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,

με το εμβληματικό καμπαναριό, με το  μεγάλο ρολόι

και τις πολλές καμπάνες που στέλνουν

χαρμόσυνα αγγέλματα στα πέρατα του ορίζοντα

ή… θλιβερά  μηνύματα (συνήθως τα τελευταία χρόνια),

από το παλιό κεφαλοχώρι,

που δυστυχώς…   φθίνει!

(ΧΙΜ)