(F)ερύω-Servo-Σέρβο-Σέρβου.
(Άρθρο Χρ. Αθ. Μαραγκού,)
Γενικά:
Το όνομα του χωριού είναι άκλιτη λέξη και απαντά με την ίδια μορφή σ’ όλες τις πτώσεις: Το χωριό Σέρβου, εν Σέρβου, του Σέρβου, από του Σέρβου κ.τ.λ. Έτσι αναφέρεται σ’ όλες τις χρήσεις, προφορικά και γραπτά, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, που σε διάφορους χάρτες και σε μερικούς πίνακες στατιστικών στοιχείων αναγράφεται ως Σέρβος. Στις εκδόσεις των Χρονικών του Μορέως αναφέρεται για πρώτη φορά από τις μέχρι σήμερα γνωστές πηγές ως: Σέρβια, Σερβιανά, Σεργιανά(1). Επίσης σ’ όλες σχεδόν τις καταστάσεις των απογραφών που υπάρχουν από το έτος 1699 μ.Χ. μέχρι σήμερα αναγράφεται ως : Xervo, Servoi, Servu - Σέρβου(2).
Παρ’ όλα αυτά πρέπει να θεωρήθηκε ότι είναι ελληνική λέξη, και γι’ αυτό μάλλον δεν αντικαταστάθηκε από την επιτροπή αξιολογήσεως τοπωνυμίων η οποία συστήθηκε το 1920 γι’ αυτό το σκοπό(3). Το χωριό όπως έχει αποδειχτεί προϋπήρχε των Σέρβων-εποίκων. Συνεπώς καμία σχέση δεν είναι δυνατόν να έχει το όνομα με Σέρβο (4) Όσοι δε, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, προσπάθησαν να συνδέσουν μια τέτοια προέλευση του ονόματος, βασίστηκαν σε ανύπαρκτα στοιχεία, στερούμενα προφανώς ιστορικής πραγματικότητας, τόσο από πλευράς ερμηνείας της λέξης, όσο και από πλευράς εκτίμησης του χρόνου κατοικήσεως του χώρου.
Προϋποθέσεις:
Η ονομασία του χωριού πρέπει να απορρέει από την ιστορία του, τον ρόλο του στο χώρο και την ευρύτερη περιοχή και να σχετίζεται με την φύση του εδάφους και με την χαρακτηριστική μορφή του βουνού του. Έτσι λοιπόν μια από τις λέξεις, κάστρο, οχυρό, φρούριο, αμυντύριο οχύρωμα, προπύργιο, παρατηρητήριο, φυλάκιο ή κάποια άλλη λέξη με παρεμφερή έννοια, θα ήταν η ενδεδειγμένη ονομασία του χωριού. Επειδή η περιοχή κατοικείται από τους αρχαίους χρόνους λογικό είναι να αναζητηθεί η αντίστοιχη λέξη του ονόματος στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Το ρήμα ερύω, ερύομαι είναι μια τέτοια λέξη(5) και κάποιο από τα παράγωγά του όπως ''έρυμα'', ''ερυμνός'', ''ερυμάτιον'', θά έπρεπε να είναι η ονομασία του χωριού, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι η περιοχή κατά την συγκεκριμένη περίοδο ήταν ανεξάρτητη και επίσημη γλώσσα του Κράτους ήταν η ελληνική.
Ερμηνεία:
Επειδή όπως είναι γνωστό από το 146 π.Χ. η Ελλάς βρισκόταν υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία και επίσημη γλώσσα του Κράτους ήταν η λατινική, πολλές πόλεις της (κατά το διαρρεύσαν μέχρι επαναφοράς της γλώσσας διάστημα τον 7ο μ.Χ. αιώνα περίπου), για ευνόητους λόγους έλαβαν λατινική ονομασία. Είναι πολύ πιθανό πως και το δικό μας χωριό για τους ίδιους λόγους άλλαξε το όνομά του, από την αρχαία Ελληνική στη Λατινική. Το ρήμα ερύω-ερύομαι ερμηνεύεται στην λατινική ως servo, που σημαίνει σώζω, διασώζω, φυλάττω, τηρώ, επιτηρώ, παρατηρώ, επισκοπώ τι (6). Επίσης το παράγωγο αυτού ''έρυμα'' ερμηνεύεται ως castellum, φρούριον, ακρόπολη, οχύρωμα, περιτείχισμα, κώμη επί λόφου. Η λατινική λοιπόν λέξη servo αποδίδει άριστα τον ρόλο και την θέση του οχυρού στην κορυφή του βουνού. Η σχέση του χωριού με την ευρύτερη περιοχή (Ορχομενό, Μεγαλόπολη και κυρίως με την Ολυμπία η οποία για λόγους επικοινωνίας και ασφάλειας ήθελε ένα προωθημένο παρατηρητήριο, προπύργιο, φυλάκιο, στον τελευταίο προς την ενδοχώρα ορίζοντα που είναι το σημερινό χωριό Σέρβου), δικαιολογεί απόλυτα την ονομασία αυτή.
Επιβεβαίωση:
Μία νεότερη άποψη πλήρως τεκμηριωμένη, προχωρεί ακόμη περισσότερο στη σχέση των λέξεων ερύω και servo. Αναφέρει(7) ότι η λέξη servo = διαφυλάττω, σώζω, προέρχεται από το ελληνικό ρήμα (F)ερύομαι = σώζω, προστατεύω. (Το γράμμα υ γραφόταν και v και οι Λατίνοι το πρόφεραν ενίοτε ως β. Οπότε γίνεται: F = s, ε = e, ρ = r, υ = v, ω = ο και τελικά Fερύω = servo ). Υποστηρίζεται λοιπόν ότι το όνομα servo δεν πρόκειται για λατινική λέξη αλλά για ελληνική με λατινικά γράμματα και λατινική προφορά. Με μια ευφυέστατη, εύκολα αποδεκτή ερμηνεία, μετατροπής του (F)ερύω (και των παραγόγων του: έρυμα, οχύρωμα, κάστρο, φρούριο, προπύργιο) σε Servo, επιβεβαιώνεται πως το ελληνικό τοπωνύμιο ελάχιστα επηρεασμένο από τις ιστορικές μεταβολές κυριαρχεί "το ίδιο" με την ίδια σημασία, από τους αρχαιότατους χρόνους μέχρι σήμερα. Από το αρχαίο λοιπόν ελληνικό (F)ερύω προήλθε με λατινική γραφή το servo, το οποίο εν συνεχεία έδωσε -ως προερχόμενο από την λατινική γλώσσα- στην ελληνική το σέρβο και το οποίο τελικά σαν άκλιτη λέξη λόγω . . . λατινικής προέλευσης, παρέμεινε μέχρι σήμερα, σαν ονομασία του χωριού: (F)ερύω = Servo = Σέρβο.
Ιστορία:
Το αξιοθαύμαστο στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι αν παρακολουθήσομε την εξελικτική πορεία του ονόματος του χωριού παρατηρούμε ότι αυτή συμβαδίζει με τις σημαντικότερες ιστορικές μεταβολές της περιοχής και γενικότερα της χώρας: Από την αρχαΐζουσα λέξη ερύω προέρχεται το έρυμα το οποίο προσδιορίζει ακριβώς τον ρόλο του δικού μας κάστρου για πολλούς αιώνες, είτε ως προπύργιο (όταν αποτελούσε την μεθόριο του κράτους των Ορχομενίων και Μεγαλοπολιτών), είτε ως αμυντήριο οχύρωμα (όταν ο εχθρός ήταν ο επιδρομέας, ο έποικος ή ο γείτονας).
Στη συνέχεια η μετατροπή του ονόματος σε Servo (γραφικώς εκλατινισμένο το ερύω) προσδιορίζει προφανώς κάποια αλλαγή. Μας δίνει δηλαδή την ταυτότητα του κατακτητή (Ρωμαίων) και προσδιορίζει μάλιστα μια περίοδο ομαλοποιήσεως των σχέσεων, με την παροχή εξισωτικών προνομίων του κυρίαρχου προς τον υπόδουλο. Πρέπει να ήταν η εποχή όταν επί αυτοκράτορος Καρακάλλα (211-217 μ.Χ.) εδόθη το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σ όλους τους ελεύθερους κατοίκους της επικράτειας (8). Πρέπει να ήταν τότε μια περίοδος ακμής και ευημερίας για το χωριό και μεγάλης ρωμαϊκής επιρροής (9). Oπωσδήποτε αυτή η περίοδος προηγήθηκε της επικρατήσεως του χριστιανισμού και της ολοκλήρωσης του εξελληνισμού του κράτους.
Μετά την κατίσχυση της ελληνικής παιδείας και την καθιέρωση ως επισήμου γλώσσας του Βυζαντίου της ελληνικής (7ος μ. Χ αιώνας), το όνομα του χωριού ακολούθησε όπως ήταν επόμενο την διαδικασία του γραφικού εξελληνισμού και μετατράπηκε σε Σέρβο με την σημασία των λατινικών παραγώγων της λέξεως: castelli = καστέλλι, castrum = κάστρο.Στους μετέπειτα υστεροβυζαντινούς χρόνους το χωριό Σέρβο αντιστάθηκε στους κάθε μορφής εποίκους, επιδρομείς κατακτητές, και διατήρησε το όνομά του αλώβητο, από τις κάθε λογής ξενόγλωσσες επιρροές. Στην Φραγκοκρατία παρέμεινε ως Servo και λόγω θέσεως, ρόλου και γεγονότων, ήταν ακουστό εις όλον τον Μορέα, ''ποιητική αδεία'' του συγγραφέως του Χρονικού του Μορέως, μάλλον το άλλαξε μερικώς σε Σέρβια, Σερβιανά, Σεργιανά, αλλά τελικά υπερίσχυσε το Σέρβο, γιατί έτσι αναγράφεται στους διαφόρους απογραφικούς πίνακες, που αναφέρονται στο μετέπειτα του 1699 χρονικό διάστημα.Άρα λοιπόν ούτε στην Ενετοκρατία (1687-1715 μ.Χ), αλλά ούτε και στην δεύτερη Τουρκοκρατία (1715-1821 μ.Χ) που επακολούθησε υπήρξε καμία μεταβολή. Και επειδή το χωριό κατοικείται συνεχώς, παρέμεινε ως λατινική ονομασία του μέχρι σήμερα η άκλιτη λέξη ''Σέρβο'' (Σέρβου, μερικώς εξελληνισθείσα!(10) αναλλοίωτη για περισσότερα από χίλια εξακόσια χρόνια, για να τονίζει το ρόλο του χωριού, το μεγαλείο του, την δόξα του και τον πολιτισμό του.
Συμπέρασμα:
Είναι προφανές πλέον, ότι το Servo είναι η αρχαία ελληνική λέξη (F)ερύω, με λατινική γραφή, που τα παράγωγα της σημαίνουν: έρυμα, προπύργιο, οχύρωμα, φρούριο, κάστρο. Η λέξη Σέρβο αδιαμφισβήτητα είναι ελληνική, είναι το αντάξιο όνομα του ιστορικού χωριού και προήλθε από την φρουριακή μορφή του βουνού και του οχυρού του. Με την ίδια σημασία -την ελληνική- ανεξάρτητα από γραφή η προφορά, το όνομα παρέμεινε σταθερό και αμετάβλητο δια μέσου των αιώνων, έτσι όπως το απαιτούσαν οι καιροί και όπως το επέβαλαν οι περιστάσεις: Fέρυμα - Fερύω - Servo - Σέρβο - Σέρβου.Σέρβου, είναι η καθ’ όλα ελληνική ονομασία του χωριού και σημαίνει Κάστρo.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1). Δραγούμη Στ, Χρονικών Μορέως, Τοπωνυμικά - Τοπογραφικά - Ιστορικά, Αθήναι 1921, σ. 171, 172.
(2). Β. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός και Οικισμοί της Πελοποννήσου, Αθήνα 1985, σ. 316
(3) Γνωμοδοτήσεις επιτροπής τοπωνυμιών, Ν. Γ .Πολίτου, 1920.Τα αναγραφόμενα εις το Λεύκωμα της Γορτυνίας, των Κοντοέ, Ηλιόπουλου, Αθήνα 1937, ότι: " το όνομα του χωρίου κατά την παράδοσιν, προήλθε από τοπωνύμια όπως "του Σέρβου η καλύβα", όσο και του συνοικισμού Αράπηδες, από "την τρύπα του Αράπη" καθώς και τα λοιπά αναγραφόμενα δεν βασίζονται σε ιστορικά στοιχεία
(4). Λεξικόν Ελληνολατινικόν, Ευστρ. Τσακαλώτου, Αθήναις, 1926, σ. 323.
(5). Λεξικόν Πρωϊας, Εκδ. Δημητράκου, Αθήναι, τ. Α, σ. 1044, 1045
(6). Λεξικόν Λατινοελληνικόν, Ευστρ. Τσακαλώτου, Αθήναις, 1921, σ. 82, 650,
(7). Τζιροπούλου, Ευσταθίου Άννα, Έλλην Λόγος, Εκδόσεις Γεωργιάδη, Αθήνα 2005, σ. 563
(8). Πρόκειται για το νόμο "CONSTITUTIO ANTONIANA" του Καρακάλλα.
(9). Οι διάφορες επιγραφές που ανευρίσκονται παρέχουν πολύτιμες ενδείξεις για την τελική κατίσχυση της ελληνικής παιδείας και την επικράτηση του χριστιανισμού. Στην Κόρινθο για παράδειγμα, φαίνεται ότι ο χριστιανισμός είναι στερεά εδραιωμένος κατά το τέλος του 4ου αιώνα, ώστε να δύναται να λεχθεί μετά βεβαιότητος σχεδόν ότι ο εξελληνισμός και ο εκχριστιανισμός της πόλεως υπήρξαν φαινόμενα παράλληλα.
(10). Το φωνήεν "ο" σε πρώιμες διαλέκτους τρέπεται σε "u". Τζιροπούλου, Ευσταθίου Άννα, Έλλην. Λόγος, Εκδόσεις Γεωργιάδη, Αθήνα 2005, σ. 44
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , Εκδοτική Αθηνών, ΑΕ, τομ. Θ΄, σ. 164
