Γράφει ο Αθ. Πανάγου  Στρίκος

Ο Σταυρός ως σύμβολο είναι αρχαιότατο. Έδειχνε τον ετήσιο κύκλο, την ενότητα των όντων. Ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, οι γνωστοί μας Διόσκουροι, είχαν σύμβολο το σταυρό, το «δίδυμον ξύλον». Και η λέξη σταυρός είναι αρχαιοτάτη. Την αναφέρει ο Όμηρος και όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς, ως φυλαχτό δε είχε καθαρά προστατευτική σημασία. Και που όλα αυτά έφτασαν ως τις μέρες μας λίγο δεν είναι.

Όσο για τον σταυρικόν θάνατον κι αυτός προϋπήρχε. Να, ο Ερμείας για παράδειγμα, διοικητής του φρουρίου του Αταρνέως της Μ. Ασίας, πιστός φίλος του Αριστοτέλη, συνελήφθη από τους Πέρσες ως κατάσκοπος του Φιλίππου της Μακεδονίας και βασανίστηκε φρικτά για να αποκαλύψει μυστικά. Παρά τα βασανιστήρια όμως ο Ερμείας δεν λύγισε και τον σταύρωσαν, τόσο πολύ δε συγκινήθηκε ο Αριστοτέλης από την στάση και τον θάνατον του φίλου του ώστε έγραψε έναν ύμνο στην αρετή, και μ’ αυτό το ποίημα ο Αριστοτέλης αναδεικνύεται και μέγας λυρικός ποιητής. Εκεί υπάρχουν οι στίχοι:

Ὦ, τλῆμον ἀρετή.

Λόγος ἄρ’ ἦσθα,

ἐγὼ δὲ ἔργον σε ἐνόμιζον.

(Κακομοίρα αρετή. Μια λεξούλα μόνον ήσουν κι εγώ νόμιζα ότι είσαι πράξη). Διότι η αρετή είναι μόνον πράξη, όπως την κατέστησε ο Ερμείας και για το χατίρι της, λέει ο Αριστοτέλης, στερήθηκε το φως του ήλιου.

.

Όμως ο σταυρικός θάνατος είναι πολύ παλαιότερος από την εποχή του Ερμεία. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι έτσι τιμωρήθηκε ο Πέρσης Αρταΰκτης (δεινός και ατάσθαλος). Τον κάρφωσαν ζωντανό σε σανίδα οι Αθηναίοι υπό τον σταρατηγόν Ξάνθιππον, πατέρα του Περικλή,

«ζῶντα πρὸς σανίδα διεπασάλευσαν»,

λέει ο Ηρόδοτος, γιατί τόλμησε να φέρει γυναίκες στο ιερό και έπραττε έργα ασεβή (Ηρόδοτος ΙΙ, Πολύμνια 33).

.

Και βεβαίως καρφωμένος πάνω στο σταυρό ξεψύχησε ο Χριστός, ομολογημένο από τα επισημότερα χείλη τού δικαστή του ότι είναι αθώος.

«Ἀληθῶς ἀθῷος ἐστιν ὁ ἄνθρωπος οὗτος». Και

«λάβετε οὖν αὐτὸν καὶ σταυρώσατε.

Ἐγὼ γὰρ οὐχ’ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ αἰτίαν» (Πιλάτος).

.

Και το εντελώς αναίτιον να γίνεται αιτία θανάτου. Τραγικό. Η έλλειψη αιτίας (οὐχ’ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ αἰτίαν) να αποτελεί την αιτία να τον θανατώσουν. Τόσος παραλογισμός ώστε να κάνεις το σταυρό σου να γλυτώνεις από την παράνοια και τον φανατισμό των εξουσιαστών. Και από τότε ο σταυρός από όργανο βασανισμού και θανάτου σταυρικού έγινε το Σύμβολο του αδύναμου ανθρώπου, του ταπεινωμένου, του πονεμένου, του πάσχοντος, του μη έχοντος άνθρωπον, του πεινασμένου, του δούλου, του.., του.., του… Παντοδύναμο σύμβολο, πολυσύμβολο, που ισοδύναμό του δεν υπάρχει σε καμμία άλλη θρησκεία. Αυτής της θρησκείας θεός είναι ο θεός μας και γι’ Αυτόν, τον θεόν της αγάπης, θυσιάστηκε ο μεγαλύτερος ιδεολόγος της ανθρωπότητος. Και αυτή είναι ιδεολογία. Όχι οι αριστεροί, «ήμουν παλιός αριστερός», ακούμε και λένε μερικοί. Και τί έκανες, ρε φίλε; Τί διαφέρεις εσύ από τον άλλον που δεν είναι;

.

Γι’ αυτούς όλους, του κόσμου τους αδύναμους που είπαμε, τα «μωρά του κόσμου» έγινε ο Σταυρός. Γι’ αυτούς που δεν έχουν τίποτα, που έχασαν τα πάντα ακόμη και τις ελπίδες. Ο Σταυρός μετά τον θάνατον του Χριστού έγινε και παρέμεινε το σύμβολο των σταυρωμένων και διαλαλεί την ιερότητα του πόνου. Και αν επιχειρήσεις να τον καπηλευτείς ο σταυρός φεύγει. Και όμως οι άνθρωποι όχι λίγες φορές μέσα στην Ιστορία καπηλευτήκανε, εκμεταλλευτήκανε, όπως όλα άλλωστε και αυτό το σύμβολο, σε σημείο να κόβει ο ένας το κεφάλι τ’ αλλουνού στο όνομα του Χριστού και του σταυρού. Τί να θυμίσω και τί να λέει κανείς;

.

Με το σταυρό στην πλάτη ή στο καλυμαύχι «η φιλαίματος δεξιά» (αιμοχαρές δεξί χέρι) Χριστιανών εξαφάνισαν ολόκληρους λαούς και πολιτισμούς. Και ο «πασιφανής της οικουμένης οφθαλμός», ο αλάθητος, δηλαδή ο πάπας συμφωνούσε και ευλογούσε. Εκεί που ο Διδάσκαλος πέθανε πάνω στο σταυρό και έλεγε «μη θησαυρίζετε επί της γης» και «ευκολότερα περνάει καραβόσκοινο από την τρύπα της βελόνας παρά πλούσιος στη βασιλεία» (απὸ τριμαλιᾶς ραφίδος), κατεδίκαζε τη φιλαργυρία και έλεγε: κλαύσατε πλούσιοι, σκούριασε το χρυσάφι σας και δεν γίνεται να πλουτίσεις χωρίς να αδικήσεις, και δεν είναι κανένας δούλος κανενός, αυτοί, «μὴ φρίττοντες διὰ χρυσὸν και ἀργύριον» στο όνομά Του αδιακρίτως εγκληματούσαν.

.

Και η δική μας θρησκεία, η Χριστιανική Ορθόδοξη, κατέληξε να είναι, συγκρινόμενη με όλες τις άλλες, η πιο ήπια και αφανάτιστη παρ’ όλα τα κουτσά και τα στραβά της. Δεν έχει κακίες και φανατισμούς. Σιγά σιγά η Ορθοδοξία έγινε προέκταση της αρχαίας. Ποιά άλλη θρησκεία, ποιός φιλόσοφος έκανε κέντρο της διδασκαλίας του την αγάπη; Απ’ όσο ξέρω κανένας και καμμία πουθενά.

Τα ξωκκλήσια, τα ξωμονάστηρα στις λαγκαδιές και στις ρεματιές θυμίζουν τον Απόλλωνα και τις Μούσες. Η Ορθοδοξία δεν έχει το παγερό της Καθολικής. Πήρε πολλά στοιχεία η Ορθοδοξία από την αρχαία, γιατί δεν είναι δυνατόν να σβήσει μια θρησκεία. Και οι θρησκείες δημιουργούνται ανάλογα με τον λαό. Αυτός δε ο λαός, όσο και αν τον άλλαξε ο χρόνος, στην ουσία και στο βάθος του έμεινε ο ίδιος. Έχει κατασταλάξει όμορφα η Ορθοδοξία δίχως φανατισμούς και με το χρόνο θα γίνει ακόμα καλλίτερη.

.

Αναγκαίο στον άνθρωπο η θρησκεία. Κάπου πρέπει να ακουμπήσει. Χρειάζεται ένα μεταφυσικό στέγαστρο. Είναι μια διέξοδος και ανάγκη, ένα συναίσθημα δυνατό. Λες: κάνω το σταυρό μου. Ας θυμηθούμε και το μεγάλο κείμενο του αρχιερέα των Δελφών Πλουτάρχου: «Εὕροις δ’ ἄν ἐπιὼν (ταξιδεύοντας μπορείς να βρείς) πόλεις ατειχίστους, αγραμμάτους, αβασιλεύτους, ἀοίκους (χωρίς κατοίκους), ἀχρημάτους, νομίσματος μὴ δεομένας (που δεν έχουν ανάγκη νομίσματος), ἀπείρους θεάτρων καὶ γυμνασίων (άγνωστα σ’ αυτές τα θέατρα και τα γυμναστήρια), ἀνιέρου δὲ πόλεως καὶ ἀθέου οὐδείς ἐστιν οὐδ’ ἔσται γεγονὼς θεατής (κανένας δεν αντίκρισε ούτε θα αντικρίσει)». Ηθικά Προς Κολώτην 31. Και η Ορθοδοξία έχει πάρει τον καλλίτερο δρόμο συγκρινόμενη με τις άλλες.

.

Πήρε η ελληνική παιδεία την εβραϊκή θρησκεία και την έφερε στα μέτρα της χάρη στην ελληνική γλώσσα, τη μόνη ικανή να υμνήσει το θεό, την Παναγία, τον Σταυρό και μάλιστα τραγουδιστά. Εξάλλου οι Έλληνες ήσαν οι μόνοι που πήγαν στο Χριστό, αυτοί και οι Μάγοι. Σ’ όλους τους άλλους ο Χριστός πήγαινε. Και για να δεχτούν οι Έλληνες, με τέτοια παράδοση και τέτοιους φιλοσόφους, να αλλάξουν θρησκεία φαίνεται ότι κάτι είδαν στον Χριστό. Κάτι περισσότερο απ’ ό,τι είχαν πει μέχρι τότε οι δικοί τους φιλόσοφοι. Κι αυτό το παραπάνω ήταν η ΑΓΑΠΗ χωρίς όρους και όρια, ο καινούριος Θεός που έφερνε ο σταυρωμένος Χριστός.

«Ἀγαπᾶτε καὶ τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους».

.

Και μ’ αυτόν το Θεό νικάς όλους τους στρατούς, νικάς τον εαυτό σου, νικάς τα πάντα. Και ο Σταυρός τονίζει την τραγωδία του ανθρώπου που μόνον οι Έλληνες συνέλαβαν σε όλη της την έκταση. Και το μυαλό τα είδε δυναμικά, έτρεξε. Και αυτή η θρησκεία, η μόνη, έχει σύμβολο το σταυρό. Πεθαίνουμε πάνω στο σταυρό, αλλά ο θάνατος είναι η σωτηρία μας.

Την προσάρμοσε ο ελληνισμός τη θρησκεία των Εβραίων, την έφερε στα μέτρα του, της έδωσε ελευθερία. Ο ιερέας να παντρεύεται και να κάνει δέκα (10) παιδιά, να χορεύει στα πανηγύρια, να οργώνει, να ψαρεύει, να.., να.., να…

Οι Εβραίοι τον δικό τους άνθρωπο τον διώξανε, τον σταυρώσανε.

Οι Έλληνες τον αρπάξανε και τον έκαναν δικό τους.

.

Κλείνω λέγοντας πως απ’ όλους τους ανθρώπους, εκείνοι που έμειναν στην Ιστορία ήσαν κάποιοι δυνατοί διδάσκαλοι. Ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Χριστός. Ο τελευταίος της άλλαξε τον ρουν. Οι πραγματικοί διδάσκαλοι έχουν τη δύναμη να ταρακουνάνε τη γη, και όλοι μας σταυρωνόμαστε κάποια στιγμή κι αυτό καλλίτερα απ’ όλους το γνώριζαν οι Έλληνες. Πώς λοιπόν να μην τους γοητεύσει ο Σταυρός;

.

Και ο Σταυρός είναι αυτός που φέρει τον υψηλότερον πολιτισμόν.

(ΧΙΜ)