Με ευκαιρία μια άποψη που δημοσιεύτηκε στον "Αρτοζήνο" σχετικά με την προέλευση της λέξεως Δημητσάνα, θεώρησα χρήσιμο να γράψω το σημείωμα αυτό, το οποίο ίσως να ενδιαφέρει τους πατριώτες αναγνώστες.
Η σύνδεση του τοπωνυμίου με κάποιες υποτιθέμενες σλαβικές λέξεις (Dumi+tsan!) είναι ανακριβής.
Από ό,τι είμαι σε θέση να γνωρίζω, τέτοιες λέξεις δεν υπάρχουν σε καμία σλαβική γλώσσα. Η αναφορά στην ετυμολόγηση του Τ. Χ. Κανδηλώρου με την έννοια "δροσερή" επίσης δεν είναι πολύ σαφής.
Η ετυμολογία της λέξης από το όνομα Δήμιτσας (με την κατάληξη -ανα, που είναι χαρακτηριστική για τοπωνύμιο) είναι η πλέον πιθανή.
Αυτή είναι η άποψη και του Γερμανού σλαβολόγου Max Vasmer, ο οποίος έκανε το 1941 την πιο ολοκληρωμένη έρευνα σχετικά με τα σλαβικά τοπωνύμια της Ελλάδας («DieSlaveninGriechenland», Βερολίνο, Πρωσσική Ακαδημία Επιστημών, 1941).
Στην Αρκαδία, αλλά και στην Πελοπόννησο γενικότερα, υπάρχουν ωστόσο πολλά σλαβικά τοπωνύμια. Παλαιότερα, πριν την αλλαγή των θεωρούμενων ξενόγλωσσων τοπωνυμίων, υπήρχαν ακόμη περισσότερα. Τα τοπωνύμια αυτά μαρτυρούν κινήσεις πληθυσμών κατά τη μεσαιωνική εποχή, παρουσία Σλάβων, αλλά και Αλβανών, χωρίς ωστόσο να δηλώνουν με βεβαιότητα τη μακρινή εθνική καταγωγή των νεότερων κατοίκων.
Αντίθετα η επικράτηση της ελληνικής γλώσσας δείχνει την υπεροχή –φυλετική και πολιτιστική– του ελληνικού πληθυσμιακού στοιχείου.
Τα τοπωνύμια ωστόσο μας συνδέουν στενά με αντίστοιχα τοπωνύμια σε γειτονικές μας χώρες, όπου υπερτερεί το σλαβικό στοιχείο.
Ονόματα όπως Αράχωβα, Μαγούλιανα, Δολιανά, Πιάνα, Καμενίτσα, Ζυγοβίστι, Ζάτουνα, Ράδου, Ρεκούνι, κ.ά. είναι σλαβικά.
Χελμός σημαίνει βουνό, λόφος, σε πολλές σλαβικές γλώσσες. Η Βάναινα (σήμερα Θέλπουσα), η Βερβίτσα (σήμερα Τρόπαια), η Γρανίτσα (σήμερα Νυμφασία), η Γλανιτσιά (σήμερα Σταυροκκλήσι) έχουν εμφανείς σλαβικές ρίζες. Το Τσελεπάκο, στη Μαντινεία, έχει επίσης σλαβική ρίζα και στα ταξίδια μου στα Βαλκάνια συνάντησα πολλά χωριά που έχουν περίπου το ίδιο όνομα (Τσελοπέκ). Στη Βουλγαρία υπάρχουν αρκετές τοποθεσίες που λέγονται Καμενίτσα, που σημαίνει πετρώδης τόπος (υπάρχει και μια δημοφιλής μπύρα με αυτό το όνομα). Σε σλαβικές περιοχές στα Βαλκάνια υπάρχουν αρκετά χωριά με όνομα που αντιστοιχεί στη δική μας Αράχωβα (π.χ. Οριάχοβο στη Βουλγαρία, από το Όρεχ = καρύδι), ενώ η Ποδογορά (σήμερα Πουρναριά) είχε σχεδόν το ίδιο όνομα με τη σημερινή πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου, την Ποντγκόριτσα, που σημαίνει «οικισμός στους πρόποδες του βουνού».
Νομίζω ότι αυτά τα τοπωνύμια αποτελούν τμήμα του πολιτιστικού πλούτου του τόπου μας και θα πρέπει όχι μόνο να μη λησμονηθούν αλλά και να μελετώνται περισσότερο.
Βασίλης Μαραγκός
