Arcadiaportal.gr
Μόνιμη στέγη βρήκε το αρχείο του Νίκου Γκάτσου
Kathimerini.gr ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ
Ο Νίκος Γκάτσος, με το χαρακτηριστικό του βλέμμα.
Μόνιμη στέγη βρήκε το αρχείο του σπουδαίου ποιητή και στιχουργού Νίκου Γκάτσου – μία στέγη με πόρτες ανοικτές. Η Βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ, στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, διαθέτει πλέον έναν σπουδαίο θησαυρό, όπως εξάλλου ανακοίνωσε το περίφημο ίδρυμα στην ιστοσελίδα του. Αποτελεί μία ιδιαίτερης σημασίας προσθήκη στη συλλογή της Βιβλιοθήκης, αφού θα ρίξει περισσότερο φως στη νεοελληνική λογοτεχνία αλλά και στην εξέλιξη του ευρύτερου ελληνικού πολιτισμού του 20ού αιώνα, διατιθέμενη παράλληλα για έρευνα σε φοιτητές και επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο.
Στη Βιβλιοθήκη του Χάρβαντ, όπως ανακοινώθηκε χθες, Δευτέρα, αργά το βράδυ ώρα Ελλάδος, περιέρχονται, μεταξύ χειρογράφων, δακτυλόγραφων, σημειωματαρίων, αλληλογραφίας, βιβλίων, φωτογραφιών και ηχογραφήσεων:
• Δεκαοκτώ επιστολές από τον Οδυσσέα Ελύτη (που κυμαίνονται από τρεις έως 25 σελίδες),
• Καρτ-ποστάλ 50 ετών από την καλή του φίλη και δημοφιλή διεθνώς ερμηνεύτρια Νάνα Μούσχουρη,
• Αλμπουμ με υπογραφές των συνθετών,
• Κασέτες με τίτλο «Τραγούδια εν εξελίξει»,
• Το σενάριο του «America» της Ελία Καζάν (με σχολιασμούς του Καζάν) και
• Σχολιασμένα δακτυλόγραφα των Γιώργου Σεφέρη, Archibald MacLeish, Desmond O’Grady και Charles Haldeman.
Ο Παναγιώτης Ροϊλός, καθηγητής στην έδρα «Γιώργος Σεφέρης» Νεοελληνικών Σπουδών και καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, ανήκε σε εκείνους που υποστήριξαν την απόκτηση του αρχείου του ποιητή: «Ο Νίκος Γκάτσος ήταν μία από τις σημαντικότερες μορφές της ευρωπαϊκής αβάν-γκαρντ. Το μακροσκελές ποίημά του “Αμοργός”, που δημοσιεύθηκε το 1943, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό την κατοχή των Γερμανών και των συμμάχων τους, χαρακτηρίστηκε αυθωρεί από κριτικούς και ποιητές εμβληματικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού.
Το αρχείο του Γκάτσου είναι ένα σημαντικό απόκτημα για τα αρχεία του Χάρβαρντ σχετικά με τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, αλλά είναι επίσης σημαίνουσα προσθήκη για τη μοναδική συλλογή ελληνικής λογοτεχνίας και πολιτισμού του πανεπιστημίου. Δεν χωρεί σε λόγια η δυνάμει εκπαιδευτική και ερευνητική αξία του αρχείου για διάφορα επιστημονικά πεδία, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής και εν γένει ευρωπαϊκής πολιτισμικής Ιστορίας, της συγκριτικής λογοτεχνίας, της ελληνικής λογοτεχνίας και των σπουδών μετάφρασης».
Ο Νίκος Γκάτσος (1911-1992), ο ποιητής που συνδύαζε μοναδικά τον υπερρεαλισμό, τον συμβολισμό και το λαϊκό τραγούδι, ως ένας εκ των δημιουργών που επηρέασαν όσο λίγοι τη μεταπολεμική γενιά και όλες τις επόμενες, ο ανατόμος της απώλειας αλλά και της ελπίδας, ανοίγεται, πλέον, στο διεθνές ειδικό και ευρύτερο κοινό. Η αίσθηση της σκέψης, της γλώσσας (για την οποία ο Γιώργος Σεφέρης, μάλιστα, έλεγε ότι είναι η μοναδική που ζηλεύει), της ματιάς του, που διαπερνούσε τον –ελληνικό και ευρωπαϊκό– 20ό αιώνα, τα ποιήματα, τα τραγούδια (με Χατζιδάκι, Θεοδωράκη και Ξαρχάκο, μεταξύ πολλών άλλων) και οι μεταφράσεις του (δύσκολο να ξεπεράσεις τον Λόρκα ή τον Στρίντμπεργκ του) υπήρξαν μία διαδρομή προς την κατανόηση της ελληνικότητας και του Ελληνα εντός ευρωπαϊκού περιβάλλοντος.
Ενα ανεκτίμητο κομμάτι όλων αυτών θα έχει πλέον στη διάθεσή του το διεθνές κοινό, έπειτα από την επίμονη προσπάθεια των Rhea Lesage (υπεύθυνης του τμήματος Ελληνικών Σπουδών της Βιβλιοθήκης) και Leslie Morris (επιμελήτριας στην έδρα «Γκορ Βιντάλ» Σύγχρονων Βιβλίων και Χειρογράφων της Βιβλιοθήκης Houghton, που επιφορτίζονται με τη διαφύλαξη του αρχείου για τις επόμενες γενεές.
Υπενθυμίζεται ότι, προ μηνών, κυκλοφόρησε η οριστική έκδοση των τραγουδιών του Νίκου Γκάτσου, από την κληρονόμο και επιμελήτρια του έργου του Αγαθή Δημητρούκα, η οποία, σε συνέντευξή της στην «Κ», είχε αφηγηθεί: «[Ο 20ός αιώνας] Ηταν ένας οδυνηρός αιώνας. Ο αιώνας των αντιθέσεων και των αντιφάσεων, του φωτός και του σκότους. Αυτόν τον αιώνα έζησε ο Νίκος. Φοβόταν και έπαιρνε θάρρος ταυτόχρονα. Εβρισκε το φως στην τέχνη του, του έδινε τη σοφία, την καρτερικότητα αλλά και την απαισιοδοξία. Σαν όλους τους ποιητές, βίωνε έναν οδυνηρό 20ό αιώνα, με τα σκοτάδια του: πολέμους, ορφάνια, φόβο για το μέλλον. Θυμηθείτε την “Ελλαδογραφία”: Χτυπάτε της οργής προφήτες/ καμπάνα στην Καισαριανή/ να ’ρθούν απόψε οι Διστομίτες/ να ’ρθούν κι οι Καλαβρυτινοί/ με σπαραγμό κι απελπισία/ για τη χαμένη τους θυσία».
Από την παρουσίαση της «Επιστροφής» (1970), απόντος του Χατζιδάκι, ο οποίος έλειπε σε ταξίδι στην Αμερική.
Από αριστερά: Δήμος Μούτσης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Τάκης Β. Λαμπρόπουλος, Νίκος Γκάτσος, Δήμητρα Γαλάνη. (Αρχείο Αγαθής Δημητρούκα)
.
(xim)
