Η Γκούρα, χείμαρρος-ρέμα που στη διαδρομή της πέφτουν πολλά ρέματα και κατά μήκος, δεξιά και αριστερά, είναι τα παραδοσιακά χωριά, ξεκινά από τον Αρτοζήνο και καταλήγει στον Τουθόα (Λαγκαδινό ρέμα).

Η πορεία της Γκούρας (κόκκινη γραμμή) από τους πρόποδες του Αρτοζήνου μέχρι τη συμβολή της με τον Τουθόα ή Μπούφη (μπλέ γραμμή) και η σχέση της με τα γύρω χωριά. Μετά τη συμβολή τους τα δύο ποτάμια σχηματίζουν το λεγόμενο "Ποταμάκι" που χύνεται στον Λάδωνα

Τα χωριά αυτά που είναι χτισμένα γύρω από τη Γκούρα υπήρξαν ζωντανά έως το 1970. Μέχρι τότε κρατούσαν όλους τους ανθρώπους κοντά τους, λειτουργούσαν σχολεία, υπήρχαν νέοι άνθρωποι που πήγαιναν στο στρατό, έκαναν πανηγύρια, παντρευόντουσαν, γεννούσαν και γερνούσαν. Η οικονομία τους γεωργική-κτηνοτροφική, είχε άμεση σχέση με τη Γκούρα, καθότι οι άνθρωποι των χωριών αυτών είχαν δεξιά και αριστερά της Γκούρας τα περιβόλια τους, τα αμπέλια τους, έβοσκαν τα γιδοπρόβατα τους, τα πότιζαν και τα στάλιζαν το καλοκαίρι.

Εκτός από τη μεγάλη κτηνοτροφία - γεωργία που είχε αναπτυχθεί γύρω από τη Γκούρα, υπήρχαν νερόμυλοι που άλεθαν σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι, καμίνια που έβγαζαν ασβέστι και καμίνια που έβγαζαν κεραμίδια. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών έπαιρναν άμμο και χαλίκι για να χτίσουν τα σπίτια τους.

Φυσικά όλα αυτά αναπτύχθηκαν και άκμασαν τον περασμένο αιώνα, αλλά σύμφωνα με την παράδοση και τις μαρτυρίες πολλών πατριωτών που έχουν ασχοληθεί με τη Γκούρα, η ζωή εκεί έχει αρχίσει πριν από πολλά χρόνια. Στην εποχή της Τουρκοκρατίας υπήρξε καταφύγιο για κυνηγημένους από τους Τούρκους. Οι κατατρεγμένοι Έλληνες ήλθαν στο φαράγγι και έμεναν μέσα στις σπηλιές των βράχων δεξιά και αριστερά της Γκούρας. Τέτοιες σπηλιές ήταν η μεγάλη σπηλιά κάτω από το Λυκούρεσι που έμεναν μέσα μαζί άνθρωποι και γιδοπρόβατα, η Μαύρη Σπηλιά κάτω από την Κοκκινορράχη και η σπηλιά του Γιαννικούλια, μέσα σε απρόσιτους και επικίνδυνους βράχους της Παναγιάς της Φούσιας, χτισμένη, εξωτερικά διατηρείται μέχρι σήμερα όπως ήταν τότε και προκαλεί το δέος. Στη σπηλιά αυτή, που κάποιοι την αποκαλούσαν πύργο, σύμφωνα με την παράδοση είχαν διανυκτερεύσει ο Κολοκοτρώνης με τον Πλαπούτα.

Η σπηλιά του Γιαννικούλια

Ακόμη κοντά σε αυτή τη σπηλιά είχαν κτισθεί και δυο εκκλησίες της Παναγίας: η Κοίμηση της Θεοτόκου και η Ζωοδόχος Πηγή, τις οποίε;ς αργότερα, αρχές του προηγούμενου αιώνα, τις μετέφεραν, τη μία πάνω από τα βράχια στη Φούσια οι κάτοικοι της Λυσσαρέας και την άλλη απέναντι από τα βράχια οι κάτοικοι της Αετορράχης.

Αυτό το φαράγγι που οι παππούδες, οι γονείς μας και ακόμη κάποιοι από εμάς τους μεγαλύτερους ζήσαμε από την προσφορά του, το απολαύσαμε την Άνοιξη για τη δροσιά του, το περπατήσαμε το Καλοκαίρι και ακούσαμε το κελάηδημα των πουλιών και το φοβηθήκαμε τον Χειμώνα, όταν κατέβαζε και ήταν ορμητικό και δεν μας άφηνε να περάσουμε από τη μια όχθη στην άλλη.

Είναι ανάγκη σήμερα να το παραδώσουμε στους μαθητές της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και στα παιδιά μας. Έτσι θα μπορέσουν να το γνωρίσουν και να ζήσουν στιγμές χαράς και έμπνευσης. Να μάθουν τι είναι η φύση και το περιβάλλον, την χλωρίδα και πανίδα. Ακόμη και όσοι επισκέπτες αρέσκονται σε πεζοπορία, μπορούν να περάσουν από τα μονοπάτια που οδηγούν στο φαράγγι και να ακουσθούν γέλια και φωνές. Να ξεχειλίσει το φαράγγι αλλά και τα χωριά από μαθητές δημοτικών σχολείων, γυμνασίων και λυκείων, όταν αρχίσει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) να τους δέχεται.

Με την ευκαιρία αυτή θέλω να ενημερώσω τους φίλους του φαραγγιού της Γκούρας ότι ο Όμιλος «η Γκούρα» έχει κάνει με επιτυχία τρεις εξορμήσεις στο φαράγγι, μαζί με τρεις μηχανικούς αρχιτέκτονες περιβαλλοντολόγους και με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας πεζοπορίας και ορειβασίας. Η τέταρτη θα γίνει μα αναρριχητές σύντομα για να αναβιώσουμε τα μονοπάτια.

Ο δήμος Ηραίας έχει αναθέσει τη μελέτη σε μηχανικό και θα προσπαθήσει μέσα από προγράμματα να αναδείξει όλα τα μονοπάτια, τις πηγές, τις σπηλιές και τους μύλους. Έτσι ο δήμος, ο όμιλος «η Γκούρα» και το Κ.Π.Ε. με κοινή προσπάθεια θα μπορέσουν να διαμορφώσουν το φαράγγι σε χώρο αναψυχής, εμπειρίας, άσκησης και μάθησης όχι μόνο σε Ηραιάτες και Γορτύνιους αλλά και σε επισκέπτες του ευρύτερου Ελλαδικού χώρου.

Ακόμη θέλω να ενημερώσω τους φίλους που λένε ότι η εξόρμηση πρέπει να ξεκινάει για το φαράγγι στις 8 το πρωί και όχι στις 10.30΄ ότι οι εκδρομείς που έρχονται από την Αθήνα και από άλλα μέρη είναι αδύνατο να βρίσκονται στρις 8 η ώρα το πρωί στο σημείο εκκίνησης.