Χ. Αθ. Μαραγκού
.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής Σέρβου
Η Είσοδος, Το Υπέρθυρον
.
Η σύμπτωση, η αρμονία, η τελειότητα.
.
.
Σχ. 3. Η τελική, σωστή και ασφαλής μορφή του θυρώματος.
« Η παρούσα εργασία έγινε με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους δυναμένους
και να διευκολύνει τους υπεύθυνους για την ορθή ανακατασκευή του ιστορικού θυρώματος, αφ ενός
και αφ ετέρου να καταδείξει τα στοιχεία των μνημείων που εμπεριέχουν την ιστορία του χωριού
και παραμένουν για πολλούς αιώνες στην αφάνεια ».
.
Η Είσοδος του ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής
Η όλη εμφάνιση του Ναού της Αγίας Παρασκευής στην Τρανή Βρύση, η ανομοιομορφία στις πλευρές, στις όψεις, στις επιφάνειες, στο δάπεδο, σε σχέση με τον δρόμο, με την βρύση, με την είσοδο, τον προαύλιο χώρο, φανερώνει ότι έχει καταστραφεί και ανακαινισθεί πολλές φορές και ότι πολλά από τα υλικά του έχουν επαναχρησιμοποιηθεί.
Τα στοιχεία συνηγορούν για αρχική κατασκευή σύγχρονη του Αγιαντρειά σε χρόνους ακμής του χωριού και έκτοτε να υφίσταται τις ίδιες μεταβολές, όπως και οι υπόλοιποι ναοί της Σφυρίδας και του Αρτοζήνου. Tο θύρωμα συγκαταλέγεται σ’ αυτά τα στοιχεία και ίσως, κάποτε, μαζί με κάποιο τρούλο, μ’ ένα καμπαναριό, με μια πολύκρουνη πηγή στο ιερό, εξωτερικά, να κοσμούσαν τον Ναό της Αγίας Παρασκευής. Ειδικοί ερευνητές μπορούν να αντλήσουν σημαντικά στοιχεία της ιστορίας του ναού αλλά και του χώρου γενικότερα. Η μοναδικότητα του σχεδίου, η τέχνη και η τεχνική μας καθορίζουν τις δυνατότητες του χωριού για την κατασκευή ανάλογων έργων.
Η φραγκοκρατία και η ενετοκρατία έχουν τις ίδιες πιθανότητες.
.
Η σημερινή κατάσταση του Μνημείου.
Οι μετέπειτα επεμβάσεις.
Η επίστεψη μιας άσχετης μαρκίζας και η λανθασμένη επανατοποθέτηση των θολιτών.
Το επιπόλαιο γέμισμα του αρμού και το σπασμένο πρέκι.
Η πίεση των παραστάδων.
.
Στα Ορλωφικά καταστροφή κι’ ερήμωση.
Μετά την απελευθέρωση οι ευσεβείς Σερβαίοι ξανάχτισαν τους ναούς τους.
Στην Αγία Παρασκευή, εκτός των άλλων, αντελήφθησαν την αξία του θυρώματος, μάζεψαν τα υλικά από τα ερείπια και θέλησαν να το ξαναχτίσουν.
Έχτισαν τον ανακουφιστικό αρμό και δεν έδωσαν την απαιτούμενη προσοχή στις πέτρες που τον κάλυψαν. Τα φορτία του τοίχου ράγισαν τις επίμαχες πέτρες. Το πρέκι έσπασε. Ήταν αναμενόμενο. Καίτοι το χτίσιμο είναι ξηρό[i] η ζύγιση των παραστάδων μεταβλήθηκε. Οι επεμβάσεις που έγιναν δεν βόηθησαν, ίσως δεν ήσαν οι ενδεδειγμένες.
Άσχετα με την σημερινή εμφάνιση του θυρώματος, οι πατριώτες που το ξανακτίσανε προσέφεραν την ίδια υπηρεσία με τους παλαιοτέρους.
Παρακολουθώντας με περισσότερη προσοχή το σχέδιο και την κατασκευή του θυρώματος και κυρίως τις διαστάσεις των διαφόρων μεγεθών, παραστάδων, εισόδου, ανωφλίου, λίθων ως και τις μεταξύ τους σχέσεις διαπιστώνουμε τα εξής:
* Η εξωτερική παραστάδα έχει πλάτος 0,35μ, και η εσωτερική 0,22μ, και ο λόγος τους είναι, 0,35μ : 0,22μ = 1.68
*Η πόρτα έχει πλάτος ένα μέτρο. Ο λόγος του ανοίγματος της πόρτας, προς το άθροισμα του πλάτους των παραστάδων είναι, 1.00μ : 0.57μ = 1.62
*Το ύψος του εσωτερικού πλαισίου της εσωτερικής παραστάδας και του ανωφλίου είναι, 2.00μ+0.72μ=2.72μ, το δε πλάτος των εσωτερικών παραστάδων και το πλάτος της εισόδου είναι, 0.35μ+0.35μ+1.00μ=1.70), και ο λόγος τους είναι, 2.72μ : 1.70 = 1.63
*Το ύψος των δρομικών λίθων της εσωτερικής παραστάδας είναι 0.53μ, και των μπατικών της, 0.33μ. και η σχέση τους, 0.53 : 0.33 = 1.61
*Το πλάτος των δρομικών λίθων της εσωτερικής παραστάδας είναι, 0.22μ και 0.14μ. και η σχέση τους, 0.22μ : 0.14μ = 1.6
*Το ύψος του πρεκιού και του ανακουφιστικού τόξου είναι 0.26μ+0.12μ=0.38μ. το δε ολικό ύψος του ανωφλίου 0.62μ. και ο λόγος τους, 0.62 : 0.38 = 1.6
Μένει έκθαμβος κανείς παρακολουθώντας αυτή την σχέση των βασικών αλλά και των επί μέρους μεγεθών [ii]. Είναι μια άριστη κατασκευή βασισμένη σ’ ένα σχέδιο με θαυμαστή τελειότητα
Ένα σχέδιο που προέβλεπε την θέση των διαφόρων λίθων και την σωστή διάταξή τους για την ορθή κατανομή των φορτίων.
Προέβλεπε τις διαστάσεις του πρεκιού, του ανακουφιστικού αρμού πάνω από το πρέκι, και κυρίως παρείχε λεπτομέρειες στο σχήμα και την διάταξη όλων των λίθων που κάλυπταν τον ανακουφιστικό αρμό.
Πρόκειται για επτά πέτρες όχι απλά επεξεργασμένες αλλά ειδικού σχήματος και λαξεύσεως με γωνίες και πλευρές μεγάλης ακριβείας, συμμετρικές ανά δύο πλην μιας σχήματος ισοσκελούς τραπεζίου, η οποία αποτελεί και το κλειδί[iii] του υποτιθέμενου τόξου[iv], στις οποίες βασίζεται κυριολεκτικά η αρχιτεκτονική εμφάνιση, η στατική κατάσταση αλλά και η διακόσμηση του ανωφλίου και κατά συνέπεια του κτίσματος. Οι δύο βασικές πέτρες στα άκρα αποτελούν τα βάθρα της αψίδας, οι επόμενες δύο πολύεδρες αποτελούν τις πέτρες γενέσεως που πλαισιώνουν τον ανακουφιστικό αρμό στα άκρα συμμετρικά, και οι υπόλοιπες τρεις οι οποίες έχουν
Σχ.1 Οι επτά πέτρες του τόξου.
Οι πλευρές τους, πλευρές τεσσάρων χρυσών τριγώνων.
Οι βάσεις των τραπεζίων σχηματίζονται από τις πλευρές των κανονικών δεκαγώνων.
Η σύμπτωση, η αρμονία, η τελειότητα.
σχήμα τραπεζίου, με την σφηνοειδή διάταξη κλείνουν την αψίδα[v], κατανέμουν μεταβάλλουν τα φορτία και αφήνουν ανεπηρέαστο και ασφαλές το πρέκι[vi].
Από τις αναλογίες, την αρμονία του θυρώματος και από την τέχνη που έχουν οι δύο πολύεδρες πλήρως λαξευμένες πέτρες, που βρίσκονται στις άκρες του ανακουφιστικού αρμού και απαιτούν ειδική σχεδίαση και επεξεργασία, προκύπτει ότι η κατασκευή γενικά του θυρώματος πρέπει να έγινε από έμπειρο προσωπικό. Πρέπει να έγινε από έμπειρο προσωπικό και σε μια εποχή οικονομικής ευημερίας και ακμής του χωριού.
Συμπεραίνεται λοιπόν ότι η σχεδίαση και η κατασκευή του ανωφλιού απαιτεί τεχνικές γνώσεις, πείρα και μεγάλες κατασκευαστικές ικανότητες.
Απ ότι φαίνεται εκτός από το σφυρόμυστρο, το ζυγι και το ράμμα, τη γωνιά και το αλφάδι, το μέτρο και το μολύβι, οι μαστόροι του χωριού είχαν και τις απαραίτητες γεωμετρικές γνώσεις.
Μεταξύ των άλλων γνώριζαν:
Να κατασκευάζουν ορθές γωνίες.
Να προσδιορίζουν το κέντρο ενός κύκλου, την ακτίνα του, την διάμετρό του.
Γνώριζαν το π και το φ.
Κατασκεύαζαν κανονικά δεκάγωνα, πεντάγωνα, εξάγωνα.
Γνώριζαν το μετρικό σύστημα, μέτρο, επιφανεια, όγκος.
Γνώριζαν το ειδικό βάρος της πέτρας και ανάλογα ρύθμιζαν τα διάφορα φορτία [vii].
Γνώριζαν τα στοιχεία τους και τα εφάρμοζαν παντού. Τα εφάρμοζαν στο γώνιασμα των σπιτιών από την αρχή από το σκάψιμο των θεμελίων μέχρι την κατασκευή της μαρκίζας στο τέλος. Καθόριζαν τις αναλογίες του σπιτιού, καθόριζαν τις αναλογίες όλων των έργων τους ακόμη και στα αγκωνάρια τις διαστάσεις καθόριζε ο αριθμός φ.
Γνώριζαν τις ιδιότητες των κανονικών πολυγώνων, λάξευαν πέτρες σε σχήματα εξαγώνου και έχτιζαν κυρίως σε δημόσια κτίρια τα μωσαϊκά τους, όπως οι μέλισσες τις κερήθρες.
Τα πεντάγωνα που σχηματίζουν το δωδεκάκτινο αστέρι στο δάπεδο του Ι.Ν. της Ζωοδόχου πηγής, επιβεβαιώνουν με τον πειστικότερο τρόπο τις γεωμετρικές γνώσεις και την ευρύτητα σκέψεως των Σερβαίων μαστόρων.
Το σχέδιο του σχήματος βασίζεται στην κατασκευή των τεσσάρων τριγώνων. Δύο συμμετρικά για τους τρείς μεσαίους αψιδόλιθους και άλλα δύο επίσης συμμετρικά για την κατασκευή των άλλων πεντάεδρων λίθων γενέσεως του θόλου, δηλαδή του ανακουφιστικού αρμού
Σχ.2 Το κανονικό σχέδιο της Πόρτας όπως αυτό προκύπτει από τα διάφορα επαναχρησιμοποιημένα υλικά
και από τον αποκλειστικά ορθόν τρόπο κατασκευής του ανακουφιστικού αρμού.
Στο μέσον το ανώφλι.
Το σχήμα, οι αναλογίες, η τεχνική.
Δεξιά : το πρέκι και η διάταξη των πέντε αψιδόλιθων που καλύπτουν τον ανακουφιστικό αρμό.
Η κακή υλοποίηση του σχήματος
Οι υπολογισμοί, η επεξεργασία, η διάταξη των λίθων, στον ανακουφιστικό αρμό, αποτελεί το σημαντικότερο στάδιο της όλης κατασκευής[viii].
Η ακρίβεια χιλιοστού στην διάταξη των λίθων που καλύπτουν τον ανακουφιστικό αρμό δεν είναι υπερβολή αλλά απαραίτητη προϋπόθεση.
Η ιστορία του ιερού Ναού είναι μεγάλη.
Το θύρωμα μας τονίζει κάποιες περιόδους, σε συνδυασμό όμως με τα λοιπά στοιχεία, συμπεραίνουμε ότι στον χώρο αυτό πριν πολλά χρόνια, ίσως κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, κάποιο αρχαίο ιερό μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, όπως και ο Άγιος Ανδρέας.
Καταστράφηκε, ερήμωσε τρεις – τέσσερες φορές.
Άλλες τόσες ξανακτίστηκε επί των ερειπίων.
Η τελική καταστροφή στα ορλωφικά.
Η τελευταία αποκατάσταση μετά την Ανεξαρτησία.
Σ’ ολόκληρη την διαδρομή ο ιερός χώρος, ο ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, είτε όρθιος είτε ερειπιώνας αποτέλεσε τόπο προσευχής και ελπίδων για τους κατοίκους του χωριού.
Πηγή δύναμης και θάρρους.
Προσδοκίες, παρακλήσεις, τάματα !
Μύρια Θαύματα. . .
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ
[i] Η ενσφήνωση των λίθων γίνεται με την κατάλληλη διαμόρφωσή τους και πάντοτε σχεδόν χωρίς κονίαμα, δι αναθυρώσεως δηλαδή με κρυφή λάσπη όπως έλεγαν οι μαστόροι.
[ii] Χωρίζουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα σε δύο κομμάτια. Στη γλώσσα της ελληνικής Γεωμετρίας λέμε ότι κάνουμε μια ΤΟΜΗ η οποία είναι ΧΡΥΣΗ εφόσον ο λόγος του μεγάλου προς το μικρό είναι ίσος με το λόγο ολόκληρου προς το μεγάλο. z = α/β = β/γ ή α/β = β/(α-β),ο αριθμός αυτός διεθνώς συμβολίζεται με το ελληνικό γράμμα φ. Είναι ο λεγόμενος ΧΡΥΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ή ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ και είναι ίσος : 1,6180339…..
[iii] Πέτρα με τέλεια λάξευση, σχήματος ισοσκελούς τραπεζίου, κλείνει με απόλυτη εφαρμογή το κέντρο του ανακουφιστικού αρμού.
[iv] 3*2=6, 6+1=7
[v] Αψίδα = καμάρα. Καμάρες είναι οι τοξοειδούς μορφής γεφυρώσεις ανοιγμάτων.
[vi] Σχετικά με τα φορτία που φέρουν τα ανώφλια, διευκρινίζεται ότι αυτά φέρουν το βάρος του τοίχου που περιλαμβάνεται εντός ισοπλεύρου τριγώνου, το οποίο έχει βάση το πλάτος του ανοίγματος.
Στους αρχαίους χρόνους από την μυκηναϊκή ακόμη περίοδο, κατασκεύαζαν πάνω από το υπέρθυρο ανακουφιστικό τρίγωνο, Μυκήνες κ.λ.π. αργότερα κατασκεύαζαν ανακουφιστική αψίδα, άλλοτε μειωνόταν το άνοιγμα δι εξοχής των ανωτέρων λίθων του ανοίγματος, σπίτι Οπλαρχηγού Φώτη Δάρα.. Όταν επίσης δεν υπήρχε αρκετός χώρος κατασκευαζόταν ο ανακουφιστικός αρμός, η σαφέστερο αφήνετο μετά το πρέκι μικρός εξασφαλιστικός αρμός.
[vii] Γνώριζαν ότι το τρίγωνο με πλευρές 3,4,5, είναι ορθογώνιο,
Διαιρούσαν την περιφέρεια του κύκλου σε έξι τμήματα, και έτσι εύρισκαν την την ακτίνα του κύκλου. Καθόριζαν το βέλος του τόξου στις καμάρες, η την ημικυκλική καμάρα.
Γνώριζαν το π και το φ.
Το π=3,14 για την εύρεση του εμβαδού του κύκλου.
Το φ=1,61, για να καθορίζουν τις αρμονικές διαστάσεις των αντικειμένων. Πολλαπλασιάζοντας την μικρή διάσταση η διαιρώντας, την μεγάλη με το 1,61, καθόριζαν το μήκος της άλλης, καθόριζαν την χρυσή τομή, το μέτρο, την αρμονία, την τελειότητα, με τον χρυσό αριθμό του Φειδία..
Διαιρώντας την ακτίνα του κύκλου με τον αριθμό φ εύρισκαν την πλευρά ενός κανονικού δεκαγώνου, εύκολα πενταγώνου, η την βάση ενός χρυσού τριγώνου.
[viii] Η διάταξη των λίθων που αποτελούν τις καμάρες γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε με ενσφήνωση και αμοιβαία αντιστήριξη να καταπονούνται μόνο σε θλίψη και να μεταδίδονται οι πιέσεις που δημιουργούνται στις άκρες του ανοίγματος που στηρίζεται η κατασκευή.
.
(ΧΙΜ)
