Εισαγωγή  

Μητροπολιτικός Ναός Σέρβου Αρκαδίας "Η Κοίμηση της Θεοτόκου". Είσοδος Ναού, από τη δυτική πλευρά.

Με αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να περιγράψω ότι περίπου θυμάμαι, ή έχω ακούσει από τους μεγαλύτερους πατριώτες, σχετικά με το κτίσιμο του Μητροπολιτικού Ναού του χωριού μας «Η Κοίμηση της Θεοτόκου». Υπάρχουν προφανώς και πάρα πολλά πράγματα που δεν γνωρίζω και καλό θα ήταν, για την ιστορία του χωριού μας, όσοι έχουν σχετικές και έγκυρες πληροφορίες να τις δημοσιεύσουν στην ιστοσελίδα, ώστε η εικόνα για τον μεγάλο αυτό άθλο των πατριωτών να είναι, όσο το δυνατόν, ποιο πλήρης.

Όπως γνωρίζουν οι πατριώτες και είναι δημοσιευμένα στην ιστοσελίδα servou.gr, στη θέση «Ράχη», στο κέντρο του χωριού, που σήμερα βρίσκεται ο περίλαμπρος αυτός Μητροπολιτικός Ναός, υπήρχε ένας μικρός θολωτός Βυζαντινός Ναός, αφιερωμένος επίσης στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στη θέση αυτού του μικρού Ναού θέλησαν οι πρόγονοί μας να φτιάξουν μια μεγάλη εκκλησία, που να ανταποκρίνεται στις βαθιές θρησκευτικές τους πεποιθήσεις αλλά και να διευκολύνει τις ποικίλες θρησκευτικές τους εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσια κλπ).

Η ίδρυση του Συνδέσμου το 1922.

Με το παραπάνω σκεπτικό, οι τότε πατριώτες μας που ζούσαν και εργάζονταν στην Αθήνα και τον Πειραιά, αποφάσισαν να ιδρύσουν πατριωτικό Σύνδεσμο και να του δώσουν το όνομα της Παναγίας: «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΑΘΗΝΑΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΕΡΒΑΙΩΝ, Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ». Η ονομασία αυτή άλλαξε μερικές φορές και σήμερα ο τίτλος είναι ποιο απλός: Σύνδεσμος Σερβαίων Αρκαδίας «Η Κοίμηση της Θεοτόκου».

Ο πρώτιστος σκοπός της ίδρυσης του Συνδέσμου ήταν να κατεδαφίσουν την παλιά μικρή Εκκλησία και να κτίσουν στη θέση της μια καινούρια, πολύ ποιο μεγάλη. Πρωτοστάτης επομένως σε αυτό το εγχείρημα ήταν ο νεοϊδρυθείς Σύνδεσμος, με γνωστά τα ονόματα αυτών που τον ίδρυσαν και απετέλεσαν και τις πρώτες διοικήσεις του. Πάντως, όλοι οι πατριώτες μας πρόσφεραν γι΄ αυτό το έργο στο χωριό, ανάλογα με την οικονομική ή διανοητική δυνατότητα που είχε ο καθένας. Ούτε είναι δυνατόν να γνωρίζω εγώ όλα τα ονόματα αυτών που πρόσφεραν, για να αναφέρω τον καθένα χωριστά και να μην αδικήσω κάποιους άλλους.

Έρανος για την εκκλησία και το γκρέμισμα του μικρού Ναού

Θέα του Ναού από βόρειο-ανατολικά (Από την πάνω-εκκλησιά, τη Ζωοδόχο Πηγή)

Το πρώτο μέλημα του Συνδέσμου, για να ξεκινήσει η διαδικασία ήταν η συγκέντρωση χρημάτων. Θυμάμαι που μου έλεγε ο πατέρας μου, αλλά και από συζητήσεις των πατριωτών στο μαγαζί μας στο χωριό, ότι κατά καιρούς οργάνωναν εράνους (ο Σύνδεσμος με τους Τοπικούς παράγοντες) τόσο στο χωριό όσο και στις πόλεις και μάζευαν χρήματα για την νέα εκκλησία.

Όταν το ποσό που συγκεντρώθηκε ήταν σημαντικό και οι συνθήκες είχαν γίνει ώριμες, περί το 1930, ξεκίνησε ο μεγάλος αγώνας, με το γκρέμισμα πρώτα της παλιάς Εκκλησίας.   Ποιος όμως θα αποτολμούσε να κάνει την αρχή και να γκρεμίσει το Ναό της Παναγίας; Ο παπάς του χωριού «Παπαδημήτρης» είχε πεθάνει το 1927 και ο «Παπαναστάσης» δεν είχε χειροτονηθεί ακόμη (χειροτονήθηκε το 1931). Δεν έβαζε κανείς χέρι. Τότε, όπως έλεγαν οι παλιοί, ο Φώτης Σχίζας, πατέρας του Παπαναστάση, πήρε πρώτος τον κασμά ανέβηκε στη σκεπή και άρχισε την κατεδάφιση. Μετά άρχισαν όλοι να την γκρεμίζουν. Αυτό ήταν. Η αρχή είχε γίνει και η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, όπως λέει ο λαός.

Τα μεγαλεπήβολα σχέδια για το νέο Ναό.

Μετά την κατεδάφιση, σε σύντομο διάστημα ξεκίνησε το κτίσιμο με πέτρα. Δεν γνωρίζω με ποιανού μηχανικού σχέδια, ξεκίνησαν οι εργασίες. Στα αρχεία του Συνδέσμου πιθανότατα να αναφέρεται κάτι σχετικό. Εκ των υστέρων, βλέποντας κανείς αυτό το αριστούργημα, μπορεί να υποθέσει πως ο πρώτος μηχανικός που έκανε αυτά τα σχέδια πρέπει να ήταν υψηλού επιπέδου επιστήμονας, αρχιτέκτονας με φαντασία κλπ. Τέτοιοι ναοί δεν γινόσαντε εκείνη την εποχή στα χωριά, ούτε αυτό μπορούσε να γίνει «εμπειρικά» από τους πατριώτες τεχνίτες. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να ληφθεί υπόψη και η επιθυμία των πατριωτών, που έπαιρναν τις σχετικές αποφάσεις, για το τι ήθελαν να κάνουν και τι ζήτησαν από το μηχανικό να τους φτιάξει (προφανώς και δεν ξύπνησαν ένα πρωινό οι πατριώτες και είπαν «πάμε να φτιάξουμε την εκκλησιά»). Και το σχέδιο εφαρμόστηκε κατά γράμμα, στην πρώτη φάση εκτέλεσης του έργου, που αφορούσε στη θεμελίωση και την τοιχοποιία, μέχρι το ύψος περίπου των 2-2,5 μέτρων.

Στην δεύτερη φάση, 20-25 χρόνια αργότερα (1956) ο νέος μηχανικός, καθηγητής Κυδωνιάτης, διαπίστωσε πως δεν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα, για να συνεχιστεί το έργο με τις αρχικές προδιαγραφές. Έτσι έκανε πολλές περικοπές, που θα αναφερθώ στη συνέχεια.

Στην Τρίτη φάση, μετά από 30 και πλέον χρόνια από το τέλος της 2ης φάσης έγινε το καμπαναριό και ο πρόναος, με σχέδια του πατριώτη αρχιτέκτονα μηχανικού Ιωάννη Αθ. Μαραγκού.

Έργα πρώτης περιόδου (1930-1936).

Γλέντι των πατριωτών στη "Ράχη", πριν πολλά χρόνια. Μπροστά από την είσοδο του Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, "τα όργανα" και πολλοί πατριώτες

Την πέτρα για την θεμελίωση και την τοιχοποιία του κτιρίου, την έβγαλαν οι πατριώτες από την περιοχή «Ντελαλή», που είναι στους πρόποδες του βουνού «Παλιόκαστρο», που βρίσκεται πάνω από το δρόμο που πηγαίναμε για τα Λαγκάδια, μετά την Τρανή-Βρύση. Για το λόγο αυτό διαπλάτυναν το δρόμο μέχρι το χωριό και έκαναν πρόχειρο δρόμο μέσα στα χωράφια, ώστε να μπορεί να περνάει το κάρο που έφεραν και το έσερνε άλογο. Το κάρο αυτό το συναρμολόγησαν στο χωριό –όπως έχω ακούσει- και μετέφεραν τις πέτρες, πολλές από τις οποίες πρέπει να ήταν πάνω από διακόσια-τριακόσια κιλά, μπορεί και πεντακόσια. Για τον ασβέστη έφτιαξαν καμίνι, όχι μακριά από το χωριό, κάπου προς τα δυτικά.

Κάπως έτσι άρχισε το κτίσιμο, με κτίστες από το χωριό μας, αλλά και κάποιους εξειδικευμένους πελεκάνους από άλλες περιοχές. Θυμάμαι για κάποιον από τα Λαγκάδια και τον λέγανε Μπαριάμη. Ο γιός αυτού –Γιάννης ήταν το όνομά του- ήταν επίσης πελεκάνος και δούλεψε στο Ναό όταν ξεκίνησε το δεύτερο στάδιο κτισίματος.

Το κτίσιμο συνεχίστηκε σε γρήγορο ρυθμό, για ένα περίπου χρόνο, μέχρι που ...τελειώσουν τα χρήματα. Τα επόμενα 2-3 χρόνια έβαζαν κάποια αγκωνάρια, ανάλογα με τα χρήματα που συγκεντρώνονταν. Ακόμη και σήμερα φαίνονται τα δύο πρώτα κτισίματα από το χρώμα των αρμών που έχουν μεταξύ τους οι πέτρες. Το κτίσιμο είχε φτάσει περίπου τα 2,5 μέτρα (κατά μέσο όρο) και εκεί παρέμεινε για πάνω από 20  χρόνια. Πρέπει να τονιστεί εδώ πως οι εργασίες στην εκκλησία σταμάτησαν όχι μόνο γιατί τέλειωσαν τα χρήματα, αλλά κυρίως και γιατί προέβαλε επιτακτικά η ανάγκη να φτιάξουν σχολείο στο χωριό, αφού οι συνθήκες στο παλιό σχολείο (το σημερινό ιατρείο) ήταν άθλιες. Χαρακτηριστικά έλεγαν τότε οι πατριώτες:

«… Εκκλησία έχουμε, σχολειό δεν έχουμε, ας γίνει αργότερα ο Ναός…». 

Το "παρατημένο" κτίσμα για 20 χρόνια.

   Μετά τη διακοπή των εργασιών και σε όλη την διάρκεια του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου, το ημιτελές κτίσμα των 2,5 μέτρων χρησιμοποιείτο ως προαύλιο για το σχολείο (ήταν κάτω από την εκκλησία, εκεί που σήμερα είναι το ιατρείο) και για παιχνίδια των παιδιών της γειτονιάς. Επίσης κατά την περίοδο της κατοχής, που ήταν οι οργανώσεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ στο χωριό, χρησιμοποιείτο το κτίσμα για θεατρικές παραστάσεις, που οργάνωναν οι νέοι του χωριού μας. Στο χώρο του Ιερού έστηναν το παραβάν και τη σκηνή τους. Θυμάμαι πολλές παραστάσεις που είχαν γίνει και πολλούς νέους και νέες από το χωριό μας που είχαν λάβει μέρος. Δεν θυμάμαι, να αναφέρω ούτε τις παραστάσεις, ούτε τους νέους και νέες που είχαν λάβει μέρος, διότι ήμουνα μικρός τότε, ως γεννηθείς το 1937.

Ας σημειωθεί πως πριν αρχίσουν οι εργασίες για το δεύτερο στάδιο κατασκευής του Ναού, το σημερινό ιατρείο ήταν σκεπασμένο με κεραμίδια. Τότε, για να μεγαλώσει η πλατεία έριξαν πλάκα μπετόν και σκέπασαν το διάδρομο μεταξύ πλατείας και κτιρίου. Θυμάμαι που έγινε τελετή εγκαινίων, και την κορδέλα την έκοψε ο πρόεδρος του Συνδέσμου αείμνηστος Δημήτριος Ι. Δάρας.

Επανέναρξη εργασιών και περιορισμοί στα αρχικά σχέδια.       

Τα αρχικά σχέδια του άγνωστου αλλά καταπληκτικού μηχανικού προέβλεπαν, από ότι έχω ακούσει, την Εκκλησία δύο ως τρία μέτρα πιο ψηλή. Οι πόρτες και όλα τα παράθυρα ήσαν πιο ψηλά, ένα ως ενάμισι μέτρο. Επίσης προέβλεπαν γενικά περισσότερα σκαλιστά τμήματα και προεξοχές τόσο στις πόρτες όσο και στα παράθυρα, στους θόλους κλπ, πράγματα που δεν έγιναν τελικά, λόγω κόστους. Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν ακόμη, όλα τα αγκωνάρια να είναι πελεκητά με εξοχή, σε όλες τις πόρτες και σε όλα τα παράθυρα. Οι θόλοι στις πόρτες προβλέπονταν και αυτοί με μεγάλες πέτρες και με λούκια, όπως είναι και οι κολώνες τους. Τελικά όμως, έγιναν με μικρές σκέτες θολωτές πέτρες. Επίσης οι θόλοι και ο τρούλος καθώς και οι εσωτερικές κολώνες, είχαν σχεδιαστεί να γίνουν με πέτρα, αλλά έγιναν από μπετό.

Νομίζω ακόμη, πως στα αρχικά σχέδια υπήρχε πρόβλεψη και για γυναικωνίτη. Τον πρόναο, που ήταν να γίνει με πελεκητές πέτρες, τον άφησαν για αργότερα, όπως και το καμπαναριό (ίσως προβλέπονταν 2-3 μικρά καμπαναριά, μπροστά στον πρόναο).

Ο καθηγητής Κυδωνιάτης κάθεται πάνω στα αγκωνάρια, που ήσαν μπροστά στην είσοδο του Ναού. Στη  μέση ο Δ. Δάρας, πρόεδρος του Συνδέσμου και  αριστερά του ο Θ. Σχίζας, γραμματέας του Συνδέσμου.

Τα σχέδια του καθηγητή Κυδωνιάτη.

Το καλοκαίρι λοιπόν του 1955 (ή την άνοιξη του 1956), ήρθε στο χωριό ο καθηγητής του Πολυτεχνείου αρχιτέκτονας αείμνηστος Κυδωνιάτης (ειδικός σε Ναοδομές) και έκανε τα νέα σχέδια για τη συνέχιση των εργασιών, με βάση τις υπάρχουσες οικονομικές δυνατότητες. Έτσι έγιναν πολλοί περιορισμοί στα αρχικά μεγαλεπήβολα σχέδια.

Αν θυμάμαι καλά (μπορεί να κάνω λάθος), όταν το 1956-57 άρχισε το τελευταίο κτίσιμο είχαν βάλει μια επιγραφή που έγραφε τα ονόματα του Κυδωνιάτη, και της μητέρας του, που ήταν επίσης αρχιτέκτονας και συνέβαλε και αυτή στην εκτέλεση του έργου.

Τις πέτρες για τη συνέχιση του κτίσματος τις έβγαλαν οι πατριώτες από το ίδιο πρώτο νταμάρι του Ντελαλή, που το ξανάνοιξαν. Αυτή όμως τη φορά δεν τις κουβάλησαν με το κάρο, αλλά με αυτοκίνητο, αφού ήδη είχαν φτιάξει το δρόμο. Απλά έκαναν δρόμο μέχρι το νταμάρι για να πηγαίνει το φορτηγάκι.

Για τον ασβέστη έφτιαξαν καινούριο καμίνι. Με αρχιμάστορα τον αείμνηστο καμινάρη Γιώκο Δάρα, δούλεψαν όλοι, μα όλοι οι πατριώτες, μικροί-μεγάλοι, και «έβγαλαν» το (δεύτερο) ασβεστοκάμινο στου Μιλιάνθη, κόβοντας ξύλα από την Μπρίνια (κάτω από το δρόμο για Αράπηδες). Οι άνδρες τα έκοβαν, και όπου ήταν δυνατόν τα φόρτωναν στα μουλάρια ή γαϊδούρια και όπου δεν ήταν δυνατό να κουβαληθούν με τα ζώα, ή τα κουβαλούσαν οι γυναίκες ζαλιά. Οι άντρες έβγαζαν πέτρες από την περιοχή για να κτίσουν το καμίνι ή τις κουβαλούσαν από πιο μακριά με τα μουλάρια. Κάθε μέρα δούλευαν περί τα εκατό άτομα, ίσως και περισσότερα. (Το καμίνι για να κάψουν τις πέτρες να γίνουν ασβέστης, το καίνε οκτώ ως δέκα μέρες συνέχεια, με πολλά ξύλα). Η εργασίες στο καμίνι πρέπει να κράτησαν μερικούς μήνες, πριν την έναρξη των εργασιών.

Με εργολαβία το χτίσιμο του δεύτερου σταδίου.

Την αρχική κατασκευή του κτίσματος το 1930, μέχρι τα 2,5 δηλαδή μέτρα, δεν γνωρίζω πως την έκαναν. Εάν δηλαδή ανέλαβε κάποιος εργολάβος ή έγινε κάπως αλλιώς. Στα αρχεία του Συνδέσμου σίγουρα θα υπάρχει κάποια πληροφόρηση, που καλό θα ήταν να την μάθουμε. Τη συνέχιση του κτίσματος την είχε αναλάβει ξένος (Αθηναίος) εργολάβος, γιατί προφανώς θα έπρεπε να έχει κάποιο πτυχίο. Ο εργολάβος αυτός ονομαζόταν Ψαρρός και είχε βοηθό του τον αείμνηστο Τάκη Δρελιώζη, μετέπειτα σύζυγο της πατριώτισσας μας Ελένης Θ. Σχίζα. Αρχιμάστορας πάντως από τους πατριώτες μας ήταν ο αείμνηστος Παναγής Ν. Μαραγκός. Αρχιπελεκάνος ήταν ο Γιάννης Μπαριάμης από τα Λαγκάδια,  αλλά και αρκετοί πατριώτες μας δούλεψαν ως πελεκάνοι και χτιστάδες. Όπως ανέφερα και ποιο πάνω, δεν μπορώ να γράψω ονόματα για τους πατριώτες που εργάστηκαν ως κτίστες και σε διάφορες άλλες εργασίες, διότι δούλεψαν σχεδόν όλοι. Αν το επιχειρήσω, σίγουρα θα ξεχάσω κάποιους και δεν είναι δίκαιο.

   Το πρώτο κτίσιμο των 2,5 μέτρων είναι όλο με πέτρα και ασβέστη μέσα-έξω. Αυτό που έγινε στο δεύτερο χτίσιμο έγινε ως εξής: καλουπωνότανε εσωτερικά οι μαστόροι, έμπαιναν όρθιες σιδερόβεργες και αφού έχτιζαν τις εξωτερικές πέτρες, γέμιζαν το εσωτερικό μέρος με τσιμέντο (μπετόν) και κάθε 10-15 εκατοστά έβαζαν και μια πλάγια σιδερόβεργα, που την έδεναν με τις κάθετες. Αυτό έγινε μέχρι τον τρούλο, ο οποίος έγινε με σκέτο μπετό. Το κτίσιμο πρέπει να τελείωσε το φθινόπωρο του 1956 και στη συνέχεια να έγιναν οι υπόλοιπες εργασίες.

Οι λοιπές εργασίες.

Ύστερα λοιπόν, άρχισαν οι υπόλοιπες εργασίες, όπως τα μεταλλικά κουφώματα, το χτίσιμο του τέμπλου με τούβλα (εσωτερικά του μάρμαρου), το δάπεδο (αρχικά με μπετόν και αργότερα στρώθηκε με τσιμεντο-μαρμαρόπλακες) κλπ. Τα κεραμίδια, Γαλλικού τύπου, τα έφεραν μάλλον από το Άργος, και τα τοποθέτησαν αργότερα, ίσως και μετά διετία.

Ο τρούλος καθώς και η αχιβάδα αρχικά ήταν σκεπασμένα με κεραμίδια όπως και η υπόλοιπη σκεπή. Ο πάγος όμως το χειμώνα στο χωριό μας είναι πολύ βαρύς. Σε λίγα χρόνια έσπασαν από τον πάγο τα κεραμίδια του τρούλου και μπήκε υγρασία εσωτερικά. Για το λόγο αυτό (αρχικά τον τρούλο και συνέχεια την αχιβάδα) τα επένδυσαν με χαλκό.

Πρώτη λειτουργία το 1958 και εγκαίνια το 1964

Μεγαλοπρεπή τα Εγκαίνια του Ναού το 1964. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Ευστάθιος μίλησε με ιδιαίτερα θερμά λόγια  για το μεγάλο αυτό επίτευγμα των Σερβαίων.

Η πρώτη λειτουργία, αν θυμάμαι καλά έγινε το δεκαπενταύγουστο του 1957 ή 1958, με μισοτελειωμένη την εκκλησία. Οι εργασίες συνεχίζονταν κανονικά αλλά σε ποιο αργό ρυθμό. Θυμάμαι που το καλοκαίρι του 1963, που πήγα στην Τρίπολη για προμήθειες εμπορευμάτων για το μαγαζί του πατέρα μου, με παρακάλεσε ο αείμνηστος Παπά-Σωτήρης Θανόπουλος μαζί με τα εμπορεύματα να φέρω και την μαρμάρινη πλάκα για την Αγία Τράπεζα. Πράγματι, την πήγα, με πολλές ταλαιπωρίες γιατί ήταν πολύ βαριά, ίσως και πάνω από διακόσια κιλά. Εκείνο το καλοκαίρι έκαναν και το μαρμάρινο τέμπλο. Οι πιο πολλές εικόνες του τέμπλου είναι δωρεές από τους πατριώτες μας (συνήθως αναγράφεται και το όνομά τους), καθώς και ο πολυέλαιος, δωρεά του αείμνηστου Θεόδωρο Σχίζα και της γυναίκας του Βάσως (όπως αναγράφεται σε μικρό ταμπελάκι στο κάτω μέρος).

   Τα κανονικά εγκαίνια, (θυρανοίξια), έγιναν το Ιούνιο του 1964 από τον τότε Μητροπολίτη Μακαριστό Ευστάθιο. Ο λόγος που εκφώνησε ήταν πολύ θερμός και επαινετικός για το χωριό μας. Θυμάμαι που δείχνοντας το τέμπλο, είπε:

«…Που αλλού έχουν κάνει τέτοιο μαρμάρινο τέμπλο; Σε όλη τη Γορτυνία πουθενά δεν υπάρχει! Συγχαίρω το χωριό σας και το Σύνδεσμό σας για τις ενέργειές σας!..»

Τρίτο στάδιο εργασιών.

Το καταπληκτικό ανάγλυφο μαρμάρινο τέμπλο του Ναού. Λειτουργία το δεκαπενταύγουστο του 2019 με τον πατέρα-Ρεμούνδο.

Όπως ανέφερα παραπάνω, τα αρχικά σχέδια του μηχανικού δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν λόγω κόστους. Έτσι δεν έγινε ούτε το καμπαναριό, ούτε ο πρόναος. Όμως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και γι΄αυτές τις προσθήκες στο Ναό, ώστε να ολοκληρωθεί, σε κάποιο βαθμό, το αρχικό σχέδιο. Με πρωτοβουλία των εκκλησιαστικών παραγόντων του χωριού και συνεπικουρία του Συνδέσμου, καθώς και δωρεές κάποιων πατριωτών, έγιναν αυτές οι προσθήκες, που ομόρφυναν το Ι. Ν. της Κοίμησης της Θεοτόκου, αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο.

Τα σχέδια γι αυτά τα έργα έκανε ο πατριώτης αρχιτέκτονας Ι. Αθ. Μαραγκός. Για την επένδυση της πέτρας πρωτομάστορας ήταν Γιώργος Μπουρνάς, με τη βοήθεια και άλλων μαστόρων του χωριού. Οι καμπάνες νομίζω πως είναι από δωρεές πατριωτών (έχω ακούσει πως ο Χάκος Σχίζας είχε πρωταρχικό κυρίαρχο ρόλο σε αυτό), όπως και από δωρεά της οικογένειας του Δ. Ν. Σχίζα, είναι το ρολόι στο καμπαναριό. Επίσης είναι γνωστό στους πατριώτες πως ο Ηλίας Λιατσόπουλος (Πελιτζής) άφησε στην εκκλησία την περιουσία του (σπίτι και αμπέλι), η οποία εκποιήθηκε και τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για το καμπαναριό. Ακόμη, πολλοί πατριώτες έδωσαν τον οβολό τους, ειδικά για το καμπαναριό, καθώς και ο αρχιτέκτονας Ι. Μαραγκός, έχω ακούσει, πως πρόσφερε ένα μεγάλο ποσό. για το καμπαναριό και τον πρόναο.

 Επίλογος

   Σήμερα, η Μητροπολιτική μας Εκκλησία,  μετά τις αγιογραφήσεις (έχω πληροφορηθεί πως τις έκανε ο αγιογράφος Μπαλκάμος από την περιοχή της Αχαΐας) και τις διάφορες δωρεές πατριωτών μας σε εικόνες κλπ -στη μνήμη προσφιλών  τους προσώπων-, αποτελεί ένα στολίδι του χωριού μας. Καλό είναι να μην ξεχνάμε να την επισκεπτόμαστε, όχι μόνο το καλοκαίρι, τον Αύγουστο, αλλά και με κάθε άλλη ευκαιρία. Είναι ότι καλύτερο μπορούμε να προσφέρουμε για την «επιβίωση» του Ναού, αλλά και του ίδιου του χωριού μας.

   Τα τρία μεγάλα έργα στο χωριό, (δρόμος, σχολείο και Εκκλησία, κατά σειρά όπως τελείωσαν), ήταν αναμφισβήτητα τα σημαντικότερα, του  περασμένου αιώνα. Αργότερα έγιναν και άλλα σημαντικά, όπως το υδραγωγείο, η αναδάσωση, η ασφαλτόστρωση του δρόμου, το εσωτερικό δίκτυο του δρόμου (τώρα πάει αυτοκίνητο από το κάτω μέρος του χωριού μέχρι το πάνω), αλλά και πολλά άλλα μεγάλης ή μικρότερης σημασίας, με τελευταίο το εξαιρετικό ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ.

"Νυχτερινή"  θέα του Ναού.

Σχετικά με τους δρόμους μέσα στο χωριό, υπάρχει και η πρόταση (από παλιότερο ΔΣ του Συνδέσμου) να γίνει δρόμος από το καμένο αλώνι και να ενωθεί με το δρόμο που ανεβαίνει από τα Σχιζαίικα στο ύψος του σπιτιού των κληρονόμων Δημ. Κερμπεσιώτη. Θα εξυπηρετήσει πάρα πολύ το κάτω χωριό. Καλό θα ήταν το νέο ΔΣ του Συνδέσμου και οι Τοπικές Αρχές να αναλάβουν τη σχετική πρωτοβουλία. Με βάση το παρελθόν, είναι βέβαιο πως οι πατριώτες θα συνεισφέρουν και γι΄αυτό το έργο. Άλλωστε τα κτήματα έχασαν πια την αξία τους στο χωριό και σε λίγα χρόνια όλα θα γίνουν δασικά.

Οι πρόγονοί μας με τόσα λίγα έκαναν τόσα πολλά και σημαντικά έργα στο χωριό. Οι σημερινοί με «τόσα πολλά», δεν μπορούμε τάχα να κάνουμε ένα τόσο μικρό έργο; Σίγουρα μπορούμε! Πρωτοβουλία χρειάζεται…

Αφιερωμένο το άρθρο αυτό σε όλους τους συντελεστές του έργου του Ι. Ν. της Κοίμησης της Θεοτόκου. Σε αυτούς που είχαν τις ιδέες και τα μέσα, σε αυτούς που πρόσφεραν ότι μπορούσαν και σε όλους όσους εργάστηκαν για την υλοποίησή του μοναδικού αυτού έργου στο χωριό μας Σέρβου. Ας είναι αιωνία η μνήμη όλων. Επίσης, εύχομαι υγεία σε όλους τους «εν ζωή» που πρόσφεραν και προσφέρουν, τόσο σε εργασίες συντήρησης του Ναού, όσο και στην καλή του χρηστιανική λειτουργία (Ιερείς, Εκκλησιαστικά Συμβούλια, Ψάλτες κλπ).                                                                                                                                     

Ιούλιος 2020

.......................

Σ.Σ. Με αφορμή το άρθρο αυτό του πατριώτη Γ. Βέργου, θεωρώ σκόπιμο να γράψω και εγώ προσεχώς ένα ανάλογο άρθρο, με όσα συμπληρωματικά στοιχεία έχω βρει στα βιβλία πρακτικών του Συνδέσμου μας, που μελέτησα όταν ήμουνα μέλος και γραμματέας του ΔΣ (τα πλείστα στοιχεία, τα έχω δημοσιεύσει). Τα δύο αυτά άρθρα θα συνδεθούν μεταξύ τους (link), ώστε ο αναγνώστης (πατριώτης ή μη) να μπορεί να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη σχεδόν εικόνα, για το πώς έγινε ένα τόσο μεγάλο και περίτεχνο έργο σε ένα σχετικά μικρό χωριό, από τους κατοίκους του και μόνο, χωρίς δηλαδή άλλη-ξένη βοήθεια. Ένα έργο που αποτελεί πραγματικά άθλο, όπως και τα δύο άλλα, εξ ίσου σημαντικά έργα (δρόμος Σαρρά-Σέρβου και δημοτικό σχολείο).  Από πρακτικής πλευράς,  δεν έγινε ενοποίηση των δύο άρθρων, για να μην προκύψει ένα τεράστιο κείμενο, που δύσκολα διαβάζεται και επί πλέον να διατηρήσει κάθε άρθρο την δική του αυτονομία, μιας και η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα “ενοποίησης” των άρθρων.

Χ. Ι. Μαραγκός

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΤΟ 1957 ΣΤΟΥΣ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ.