Γενικά
 |
|
Ι. ΝΑΟΣ "Κοίμησης Θεοτόκου", Σέρβου Αρκαδίας.
Μοναδικό έργο τέχνης, Σερβαίων μαστόρων 20ου αιώνα.
Αποτύπωση από την ζωγράφο ιατρό
Μαρία σύζ. Χ. Ι. Μαραγκού
|
Με αφορμή το πρόσφατο άρθρο του πατριώτη Γ. Δ. Βέργου, σχετικά με την κατασκευή του μητροπολ. Ναού του χωριού μας
«Κοίμησης Θεοτόκου»,
θεώρησα και εγώ σκόπιμο να γράψω όσα επί πλέον στοιχεία γνωρίζω από διάφορες πηγές, κυρίως όμως από τo βιβλίο των πρακτικών του Συνδέσμου, το οποίο μελέτησα όταν ήμουνα μέλος και γραμματέας του ΔΣ.
Τα πλείστα των στοιχείων αυτών τα έχω δημοσιεύσει, κατά καιρούς, σε διάφορα άρθρα. Ας σημειωθεί πάντως, πως μερικές σελίδες του βιβλίου ήταν ξεθωριασμένες και δεν ήταν δυνατόν να διαβαστούν με ακρίβεια.
Τα δύο αυτά άρθρα θα συνδεθούν μεταξύ τους (link), ώστε ο αναγνώστης (πατριώτης ή μη) να μπορεί να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη σχεδόν εικόνα, για το πώς οι πατριώτες έφτιαξαν μόνοι τους, ένα τόσο μεγάλο και τόσο σημαντικό έργο στο χωριό και μάλιστα σε πολύ δύσκολες εποχές. Ένα έργο που αποτελεί πραγματικά «Σερβαίικο άθλο», ανάλογο με εκείνον που αφορά σε δύο άλλα, εξ ίσου σημαντικά έργα των πατριωτών, που είναι ο δρόμος Σαρρά-Σέρβου και το δημοτικό σχολείο του χωριού.
Η έναρξη των εργασιών του Ναού ξεκίνησαν το 1930, οκτώ χρόνια μετά την ίδρυση του Συνδέσμου μας και ολοκληρώθηκαν 75 περίπου χρόνια αργότερα, περί το 1994.
Οι βασικές εργασίες έγιναν σε τέσσερα στάδια:
Α) Στο πρώτο, που κράτησε γύρω στα 5 χρόνια (1930-1935), έγινε η κατεδάφιση του παλιού Ναού και ξεκίνησε η ανέγερση του νέου, που έφτασε μέχρι το ύψος περίπου των 2-2,5 μέτρων.
Β) Στο δεύτερο στάδιο, μετά παρέλευση 20 περίπου χρόνων, έγιναν όλες σχεδόν οι απαιτούμενες εργασίες, ώστε ο Ναός να μπορεί να λειτουργεί κανονικά. Το στάδιο αυτό κράτησε 9 χρόνια, από το 1956 μέχρι το 1964, χρονιά που έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της εκκλησίας.
Γ) Στο τρίτο, 24 χρόνια μετά το δεύτερο, έγινε η προσθήκη του καμπαναριού, που οι εργασίες κράτησαν περίπου 5 χρόνια (1986-1990).
Δ) Στο τέταρτο, τέλος, στάδιο 13 χρόνια αργότερα έγινε ένα είδος πρόναου ιδιαίτερα χρήσιμου, αφού προστατεύει εισερχομένους και εξερχόμενους του Ναού, τις ημέρες με κακές καιρικές συνθήκες.
 |
|
Θέα του Ναού
από το πάνω μέρος του χωριού (Βόρεια)
|
Για τα 2 τελευταία έργα δεν έχω ιδιαίτερα στοιχεία από το βιβλίο πρακτικών, αλλά και στην εφημερίδα του Συνδέσμου δεν αναφέρονται πολλά πράγματα. Οι πληροφορίες μου για το καμπαναριό προέρχονται από προσωπική γνώση του θέματος, από δημοσσιεύσεις στον "Αρτοζήνο" και από κάποια χειρόγραφα κείμενα (κυρίως καταστάσεις εργαζομένων) που μου έδωσε προσωπικά ο αείμνηστος Πάνος Κουτσανδριάς (μαζί με άλλα δικά του άρθρα για ιστορικά θέματα του χωριού), ο οποίος ήταν επί σειρά ετών επίτροπος στην εκκλησία και έκανε κουμάντο σε αυτό το έργο. Ο ίδιος έκανε και την επιχάλκωση του τρούλου και της αχιβάδας του Ναού.
Πάντως, και στα ενδιάμεσα των 4 σταδίων κατασκευής γινόντουσαν προφανώς κάποιες εργασίες, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές (αγιογραφήσεις κλπ).
Αναλυτικά, το όλο εγχείρημα ανέγερσης του Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, έγινε κάπως έτσι:
Πειραιάς 1922. Οι πατριώτες ιδρύουν Σύνδεσμο.
Όπως προκύπτει από τα πρακτικά του Συνδέσμου, στις 7 Νοεμβρίου του 1922 συναντήθηκαν στην ακτή 
Μιαούλη στον Πειραιά καμιά δεκαπενταριά πατριώτες και αποφάσισαν να ιδρύσουν ένα πατριωτικό Σύνδεσμο, και να του δώσουν το όνομα της μικρής εκκλησίας του χωριού, που βρισκόταν στο κέντρο, τη γνωστή μας «Ράχη».
Έτσι ιδρύθηκε ο
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΑΘΗΝΑΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΕΡΒΑΙΩΝ ''Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ''
με σκοπό, όπως επιγραμματικά αναφέρεται:
1) Την αλληλοβοήθεια των μελών του και
2) την εκτέλεση επωφελών έργων, εις την ιδιαιτέραν αυτών πατρίδα.
Η επιλογή της ονομασίας του Συνδέσμου δεν ήταν τυχαία. Ήταν έκφραση της βαθειάς επιθυμίας των πατριωτών να ανεγείρουν μεγάλο Ναό στη «Ράχη», στη θέση που βρισκόταν το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι, το οποίο επί αιώνες (ίσως και πάνω από 6) ήταν ο τόπος λατρείας των πατριωτών. Ήθελαν δηλαδή έναν μεγάλο και περικαλλή Ναό, που να εκφράζει τόσο τις εσωτερικές θρησκευτικές τους ανάγκες, όσο και να εξυπηρετεί με άνεση τις κοινωνικές-θρησκευτικές εκδηλώσεις τους (γάμους, βαφτίσια κλπ.).
Υπήρχε βέβαια στο επάνω άκρο του χωριού ο ιστορικός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής (είχε ανοικοδομηθεί εκ βάθρων από τον Δ. Δάρα το 1872 και λειτουργεί μέχρι σήμερα), αλλά ήταν μακριά για τους ηλικιωμένους κατωμαχαλίτες και επί πλέον δεν ήταν αρκετός για ένα θρησκευόμενο χωριό σαν το δικό μας, που αριθμούσε περί τους χίλιους περίπου κατοίκους, εκείνη την εποχή. Άλλωστε, η μακραίωνη ιστορία του Σέρβου, μας πληροφορεί πως σε αυτόν τον Τόπο υπήρχαν πολλοί Ναοί, εντός και εκτός του χωριού.
 |
 |
 |
|
Οι τρεις πρώτοι πρόεδροι του Συνδέσμου
στην περίοδο 1922-1936:
Γ. Γ. Τρουπής (πάνω)
Παν. Μανιατόπουλος (μέση) και
Μαρίνος Γκούτης (κάτω).
Θεμελιωτές του Ναού και υπεύθυνοι των έργων
πρώτης περιόδου (1930-1936).
Χωρίς αυτούς, είναι αμφίβολο αν σήμερα υπήρχε
αυτός ο Ναός στο χωριό.
|
Η επιλογή του Πειραιά (ως έδρα του Συνδέσμου) έγινε, γιατί εκεί σύχναζαν αρκετοί πατριώτες, που ασχολούντο εκείνη την εποχή κυρίως με το εμπόριο, στην ευρύτερη περιοχή. Ήσαν άνθρωποι με ικανότητες, κάποια οικονομική δυνατότητα, «γνώριζαν από κόσμο», είχαν δοσοληψίες με εμπόρους και εργοστάσια και γενικά είχαν ευρεία αντίληψη των πραγμάτων. Έτσι, αφού έγιναν οι σχετικές διαβουλεύσεις και οι απαιτούμενες διαδικασίες, ψηφίστηκε το καταστατικό του Συνδέσμου και έγινε η πρώτη ΓΣ, από την οποία προέκυψε το πρώτο ΔΣ. Εκλέχτηκαν ομόφωνα οι:
Γεώργιος Γ. Τρουπής, πρόεδρος.
Παναγιώτης Δ. Μανιατόπουλος (η Μανιάτης), γραμματέας.
Τακτικά μέλη εξελέγησαν οι:
Βασίλειος Κ. Μαραγκός,
Αθανάσιος Χ. Παναγόπουλος,
Αναστάσιος Ι. Τρουπής,
Μαρίνος Ηλ. Γκούτης και
Νικόλαος Ηλ. Λιατσόπουλος.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο πρόεδρος Γ. Τρουπής εκλεγόταν στη θέση του προέδρου επί 7 συνεχή χρόνια (1922-1929), πράγμα που υποδηλώνει πως επρόκειτο για δραστήριο και αποτελεσματικό άνθρωπο. Μάλιστα, αποχώρησε του ΔΣ για προσωπικούς λόγους, όπως αναγράφεται. Ας σημειωθεί πως εκείνη την εποχή οι αρχαιρεσίες γίνονταν κάθε χρόνο και είναι λογικό να υπήρχαν αλλαγές στα μέλη του ΔΣ.
Εκλογή Επιτροπής στο χωριό, για την κατασκευή του Ναού.
Σύμφωνα με τα πρακτικά, στις 4 Μαρτίου της επόμενης χρονιάς (1923) συναντήθηκαν τα μέλη του ΔΣ στο κατάστημα του Ευθυμίου Θ. Τρουπή, στη λεωφόρο Σωκράτους στον Πειραιά, και συζήτησαν τη στρατηγική που έπρεπε να ακολουθήσουν για το γνωστό θέμα της ανέγερσης νέου Ναού «Κοίμησης Θεοτόκου» στο χωριό. Η σκέψη ήταν να κατεδαφιστεί ο μικρός Ναός που ήταν εκεί (στη Ράχη) και στη θέση του να ανεγερθεί μεγαλύτερος ομώνυμος Ναός, που να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πατριωτών, από την κάτω μεριά του χωριού μέχρι την επάνω.
Ο μικρός αυτός βυζαντινός ναός πιθανώς να ήταν δημιούργημα των βυζαντινών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά το 1300 μ.Χ. και η ονομασία του να έχει σχέση με την μεγάλη εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, στο Μπαλουκλή της Κωνσταντινούπολης .
Πρώτη κίνηση του πρώτου ΔΣ ήταν η εκλογή τριμελούς επιτροπής στο χωριό, με την οποία να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία και συνεργασία, για τον καλύτερο δυνατό συντονισμό του όλου έργου. Ως μέλη της Επιτροπής εξελέγησαν οι:
Αθανάσιος Π. Στρίκος,
Αλέξιος Δ. Δημόπουλος και
Φώτιος Αν. Σχίζας.
Επίσης εξελέγη ο
Αναστάσιος Χ. Κωνσταντόπουλος,
ως ταμίας, για τη συγκέντρωση των χρημάτων στο χωριό, από τους εράνους που θα διενεργούσαν.
Έτσι κάπως ξεκίνησε ο μεγάλος αγώνας, ο μαραθώνιος, για τη συγκέντρωση χρημάτων από τους πατριώτες, τόσο στο χωριό όσο και στις πόλεις (και στο Εξωτερικό), σε μια εποχή που υπήρχε μεγάλη φτώχεια όχι μόνο στο δικό μας χωριό, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα, αφού η χώρα δεν είχε συνέλθει ακόμη από τους βαλκανικούς πολέμους, τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη Μικρασιατική καταστροφή.
Με πρωτοπόρο τον δραστήριο πρόεδρο Γ. Τρουπή, είχαν συγκεντρωθεί σε 5 χρόνια (περί το τέλος του 1927) 84. 000 δρχ., από συνδρομές, προσφορές και τόκους. Όμως την απόφαση για έναρξη των εργασιών την άφηναν για «ευθετότερον χρόνον», όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται στα πρακτικά.
Το έργο ξεκινάει.
Το 1929, 7 χρόνια μετά την ίδρυση του Συνδέσμου, ο πρόεδρος Γ. Τρουπής ενημέρωσε τους πατριώτες στη ΓΣ ότι με πολύ και επίμονο αγώνα είχαν συγκεντρωθεί περί τις εκατό χιλιάδες δρχ. για την κατασκευή του νέου Ναού, και πως ήρθε η ώρα να γίνει η αρχή και να ξεκινήσουν οι διαδικασίες κατεδάφισης του μικρού Ναού και η θεμελίωση του νέου. Ως πρώτη κίνηση, είπε, το ΔΣ αποφάσισε να διαθέσει 4.000 δρχ. σε μηχανικό (δεν αναγράφεται το όνομά του) για τα σχέδια της εκκλησίας και να στείλει 8.000 δρχ. περίπου, στην επιτροπή στο χωριό, για διάφορες προκαταρκτικές εργασίες (καμίνι κλπ). Μετά την ενημέρωση αυτή, έγιναν νέες αρχαιρεσίες και η ΓΣ εξέλεξε νέο ΔΣ, που συγκροτήθηκε σε σώμα στις 22.4.1929, με τον ίδιο πρόεδρο, αντιπρόεδρο τον Π. Μανιατόπουλο και ταμία τον Μαρίνη Γκούτη.
Το νέο ΔΣ αποφάσισε να μεταβούν στο χωριό ο πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος και ο ταμίας, για να συζητήσουν με την εκεί επιτροπή τα διάφορα πρακτικά θέματα, ώστε να αρχίσει το έργο. Ιδιαίτερα, έπρεπε να αποφασίσουν:
α) για την διαδικασία κατεδάφισης του μικρού Ναού και
β) για τη δυνατότητα διενέργειας μειοδοτικού διαγωνισμού, για το νέο κτίριο.
 |
|
Θέα του Ναού ανατολικά
(από Άγιο-Θανάση)
|
Ας σημειωθεί για τους νεότερους πατριώτες, πως η μετάβαση τότε από τον Πειραιά στο χωριό δεν ήταν 2,5-3 ώρες που είναι σήμερα. Ήταν ολόκληρη «Οδύσσεια», γιατί δεν υπήρχε δρόμος για αυτοκίνητο στο χωριό (23 χρόνια μετά έγινε ο δρόμος) και από τα Λαγκάδια στου Σέρβου πήγαιναν οι άνθρωποι με τα πόδια (από το ποτάμι του «Μπούφη», την «τσικούλα», το «βουνό», την «Τρανηβρύση»). Έτσι, για να συνειδητοποιήσουμε όλοι, τις δύσκολες συνθήκες εκείνης της εποχής, αλλά και την αγάπη αυτών των ανθρώπων για το χωριό τους (μας) και τον τιτάνιο αγώνα που έδωσαν, για να φτιάξουν κάτι μοναδικό και τέλειο, τον περίλαμπρο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, που όλοι σήμερα όχι μόνο θαυμάζουμε, αλλά είμαστε και υπερήφανοι για τους προγόνους μας.
Παραίτηση προέδρου Γ. Τρουπή και εκλογή νέου, του Μαρίνη Γκούτη.
Δύο μήνες μετά την επιστροφή από το χωριό, δυστυχώς ο δραστήριος πρόεδρος Γ. Τρουπής παραιτήθηκε (Ιούνιος 1929), για προσωπικούς λόγους (όπως αναγράφεται στα πρακτικά) και την προεδρία ανέλαβε ο αντιπρόεδρος Παν. Μανιατόπουλος, μέχρι τον Νοέμβριο του ιδίου χρόνου, που έγιναν αρχαιρεσίες και την προεδρεία ανέλαβε ο πρώην ταμίας Μαρίνης Γκούτης. Πιθανότατα οι λόγοι παραίτησης του προέδρου να μην ήσαν προσωπικοί, αλλά να ήσαν επακόλουθο ενδεχομένως διαφωνιών, με την επιτροπή στο χωριό ή στο ΔΣ του Συνδέσμου. Πάντως ο 7ετής αγώνας του για την συγκέντρωση τόσων χρημάτων και ο μέχρι τότε επιτυχημένος συντονισμός των ενεργειών του, τον καθιστούν σίγουρα έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του Ι. Ναού.
«Η αρχή το ήμισυ παντός».
Το νέο ΔΣ, με πρόεδρο πλέον τον Μαρίνη Γκούτη, αποφασίζει:
α) να σταλεί μηχανικός στο χωριό (ενδεχομένως ο ίδιος που έκανε τα σχέδια) για το θέμα που είχε δημιουργηθεί με την καταλληλότητα η μη μιας ποσότητας της ασβέστου.
β) να γίνει προγραμματισμός, από την επιτροπή του χωριού, για την κατεδάφιση του μικρού Ναού, πριν το Πάσχα του 1930.
Επίσης, ένα άλλο σοβαρό θέμα που δημιουργήθηκε και έπρεπε να επιλυθεί, ήταν το μέγεθος της εκκλησίας, το οποίο στα σχέδια ξεπερνούσε κάπως τις δυνατότητες του οικοπέδου, σε σχέση και με την σταθερότητα του εδάφους. Για να μη μικρύνει η εκκλησία αποφασίσθηκε να ζητηθεί από τον Γ. Λίτσα, που είχε το πυργόσπιτο (μετά τους σεισμούς του 1952 έγινε ανακατασκευή) προς την βόρεια πλευρά (ιδιοκτησίας σήμερα Ν. Μπόρα), να δωρίσει μέρος από την αυλή του στο Ναό και πλέον αυτού να μην γίνουν τα σκαλοπάτια στη βόρεια έξοδο, που προέβλεπε το σχέδιο.
Πράγματι ο καλός πατριώτης πρόσφερε τον απαιτούμενο χώρο και έτσι δεν μίκρυνε η εκκλησία.
(Ο Γ. Λίτσας ήταν από τα Σαρλαίικα και είχε παντρευτεί τη γιαγιά του Ν. Μπόρα -από την πλευρά της μάνας του Σοφίας-, που ήταν από το σόι των Μαραγκαίων. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου και αναπληρωματικό μέλος στο πρώτο ΔΣ).
Κατεδάφιση του μικρού Ναού και έναρξη εργασιών για την ανέγερση νέου.
 |
|
Πέτρινα αγκωνάρια στο Ναό των
Αγίων Θεοδώρων, από την κατεδάφιση
του Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου
|
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Συνδέσμου, έγιναν όλες οι απαραίτητες διαδικασίες και συνεννοήσεις με την επιτροπή στο χωριό, και τον Μάρτιο του 1930 (8 σχεδόν χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου), μπήκε το σχέδιο σε εφαρμογή. Με σφίξιμο της καρδιάς και μεγάλο πόνο, έγινε η κατεδάφιση του παλιού μικρού βυζαντινού Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, που πάνω από 6 αιώνες ήταν ο τόπος λατρείας και συγκέντρωσης των πατριωτών, σε χαρές και λύπες. Παρηγοριά τους ήταν το γεγονός ότι τις πέτρες από την κατεδάφιση τις χρησιμοποίησαν για το Ναό των Αγίων Θεοδώρων, στο νεκροταφείο του χωριού. Έτσι, ένα Ναό θα γκρέμισαν δύο θα έφτιαχναν.
Αφού έγινε η κατεδάφιση, το επόμενο βήμα ήταν η διερεύνηση της διαδικασίας ανέγερσης του νέου. Αν δηλαδή, «η δουλειά» θα δινόταν εργολαβία η θα γινόταν κάπως διαφορετικά. Το θέμα ήταν πολύ σοβαρό και έτσι αποφασίστηκε στη ΓΣ του Συνδέσμου (23-3-30) να μεταβεί στο χωριό ξανά ο πρόεδρος με αντιπροσωπεία, για να διενεργήσουν σε συνεργασία με την εκεί επιτροπή, μειοδοτικό διαγωνισμό του έργου. Πράγματι η αντιπροσωπεία πήγε στο χωριό, αλλά κανείς όμως δεν εμφανίσθηκε διαθέσιμος να αναλάβει εργολαβικώς το έργο. Σύμφωνα με τα σχέδια του πρώτου μηχανικού(και όπως διαπιστώθηκε στη συνέχεια) επρόκειτο για πολύπλοκο έργο με ιδιαίτερες απαιτήσεις, που δεν ήταν εύκολο να το αναλάβει κάποιος εργολαβικά.
Κατόπιν αυτού, συνεννοήθηκαν όλοι μαζί και αποφάσισαν να αναθέσουν στον πατριώτη Ιωάννη Κλεισούρα που διέμενε στη Δημητσάνα (ήταν αδερφός του Κλεισουροπαναγή και κρίθηκε ο πλέον κατάλληλος για ένα τέτοιο έργο), να αναλάβει την επιστασία και τον συντονισμό των εργασιών (εργοδηγός, θα λέγαμε σήμερα) και υπό την καθοδήγηση του μηχανικού και την επίβλεψη της επιτροπής να συντονίζει τους εργαζόμενους και να αντιμετωπίζει όλες τις ανάγκες του έργου. Θα αμειβόταν με μηνιαίο μισθό και η επιτροπή θα είχε το δικαίωμα να τον σταματήσει, αν έκρινε πως κάτι δεν γινόταν σωστά!
Κάπως έτσι ξεκίνησαν οι πρώτες εργασίες, με τις ευχές και τις προσευχές όλων των πατριωτών, και τη διάθεση «απάντων των Σερβαίων» να βοηθήσουν σε ότι μπορούσε ο καθένας. Το ταμείο εκείνη τη στιγμή είχε 95.177 δρχ. έσοδα, 8.080 δρχ. έξοδα και το υπόλοιπο του ταμείου ήταν 87.080 δρχ.
Θεμελίωση Ναού και πρόοδος εργασιών.
 |
| Θέα του Ναού δυτικά |
Ξεκίνησαν, λοιπόν, οι εργασίες ανοικοδόμησης του νέου Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, με πολύ ενθουσιασμό και υπερηφάνεια των πατριωτών και με διάθεση να βοηθήσει καθένας, σε ότι μπορούσε. Το έργο, πάντως, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο γιατί προέβλεπε όλα σχεδόν τα αγκωνάρια να είναι πελεκητά από την εξωτερική πλευρά, με κυκλοτερή συνήθως διάταξη, κάποια με αυλακώσεις, με προεξοχές, με σκοτίες, με καμαροειδείς σχηματισμούς στις πόρτες και στα παράθυρα, πατούρες κλπ. κλπ. Είναι να θαυμάζει κανείς όταν βλέπει στις εισόδους του Ναού ημιστρόγγυλες πελεκητές τεράστιες πέτρες, με ύψος πάνω από ένα μέτρο και με πέντε αυλακώσεις, να δένουν μεταξύ τους με τέλεια αρμονία. Πόσα κιλά θα ζύγιζε ένας τέτοιος πέτρινος όγκος για να γίνει ένα τέτοιο τεράστιο αγκωνάρι; Πως τον έβγαλαν στο νταμάρι, πως τον φόρτωσαν στο κάρο πως τον επεξεργάστηκαν; Είναι να μην θαυμάζει κανείς, όχι μόνο την τέλεια χειροποίητη μαστορική τέχνη των Σερβαίων μαστόρων, αλλά και την απόφαση εκείνων των πατριωτών για ένα τέτοιο έργο!!.
Τις πέτρες τις έβγαζαν οι πατριώτες στο νταμάρι που άνοιξαν στου «Ντελαλή», που είναι από το πάνω μέρος της Τρανηβρύσης, στο δρόμο προς τα Λαγκάδια. Έφτιαξαν δρόμο και τις κουβαλούσαν στο χωριό με κάρο, που το τραβούσε άλογο. Για τον ασβέστη έφτιαξαν καμίνι έξω από το χωριό και τον κουβαλούσαν με τα μουλάρια, όπως και την άμμο την κουβαλούσαν, προφανώς, από τη γνωστή περιοχή «ραμανάλι».
Οι πελεκάνοι επεξεργάζονταν κατάλληλα τις πέτρες και οι μαστόροι τις έχτιζαν, σύμφωνα με τα σχέδια του μηχανικού και την επίβλεψη του Κλεισούρα. Ας σημειωθεί πως το χωριό τότε είχε πολλούς και άριστους μαστόρους και λίγο-πολύ όλοι πρέπει να δούλεψαν στη θεμελίωση και τη λιθοδομή, που στο πρώτο στάδιο κατασκευής του έργου, έφτασε σε ύψος περί τα δύο με δυόμιση μέτρα.
Οι εργασίες συνεχίστηκαν σε εντατικό ρυθμό για ένα χρόνο (Μάρτιος 1931) και μετά περιορίστηκαν, γιατί τέλειωσαν τα χρήματα. Όταν συγκέντρωναν κάποια χρήματα τοποθετούσαν ξανά μερικά ακόμη αγκωνάρια.
 |
|
Εμφανής η τελειότητα,
της πέτρινης δόμισης,
του περίτεχνου Ναού
|
Στον Πειραιά έγινε νέα ΓΣ και ενημερώθηκαν οι πατριώτες για την πορεία του έργου, μέχρι που είχε φτάσει δηλαδή το χτίσιμο και γενικά για όλα τα θέματα και τις δυσκολίες που υπήρχαν. Αναφέρθηκε από τον ταμία πως τα συνολικά έσοδα για το Ναό είχαν ανέλθει στο ποσόν των 115.843 δρχ. και τα έξοδα σε 109.433 δρχ. Το υπόλοιπο του ταμείου ήταν 6.410 δρχ. Ακολούθησαν νέες αρχαιρεσίες και την προεδρία του Συνδέσμου ανέλαβε ο Παναγιώτης Μανιατόπουλος, ενώ ο πρόεδρος Μαρίνης Γκούτης ανέλαβε το ταμείο.
Τα επόμενα 4-5 χρόνια έγιναν ελάχιστες εργασίες στο κτίσμα, μιας και δεν υπήρχαν πλέον χρήματα και οι πατριώτες είχαν εξαντληθεί, αφού είχαν προσφέρει ότι μπορούσαν να προσφέρουν. Στο ενδιάμεσο, τον Ιούνιο του 1933, δημιουργήθηκε πρόβλημα με την στατικότατη του κτιρίου και ο Σύνδεσμος ζήτησε από την επιτροπή του χωριού να φροντίσει να καλέσει μηχανικό και να τους δώσει βεβαίωση, σε ότι αφορούσε την σταθερότητα ενός τοίχου της εκκλησίας, επειδή παρουσιάστηκε κάποια ρωγμή. Επίσης, έθεσε το ερώτημα στην επιτροπή αν μπορεί να γίνει τροποποίηση του σχεδίου και αντί μιας αχιβάδας στις πόρτες να γίνουν τρεις!! Πράγματι η επιτροπή κάλεσε μηχανικό (Βουρβούρης ή κάπως έτσι διαβάζεται το όνομά του στα πρακτικά), ο οποίος εκτίμησε την κατάσταση και έδωσε τη σχετική έκθεση που διαβάστηκε στη ΓΣ του Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Δεν δινόταν σαφής απάντηση στο ερώτημα, φαίνεται πάντως πως ο μηχανικός δεν ανησυχούσε για την ρωγμή και πρότεινε να πέσει τσιμέντο στη βάση της εσωτερικής πλευράς του τοίχου.
 |
 |
|
Εορτασμός
15αύγουστου 2008 (πάνω φωτο).
Πάσχα 2016 (κάτω φωτο),
στο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου
|
1934. Διακοπή εργασιών (προσωρινά).
Τα Χριστούγεννα του 1934 αποφασίζεται από το Σύνδεσμο, με πρόεδρο τον Π. Μανιατόπουλο, να τοποθετηθούν όσα αγκωνάρια είναι έτοιμα και να διακοπούν «προς το παρόν» οι εργασίες, λόγω ελλείψεως χρημάτων.
1936. Ο γιατρός Ι. Δημόπουλος αναλαμβάνει το Σύνδεσμο
Τον επί 5 σχεδόν χρόνια πρόεδρο Παν. Μανιατόπουλο διαδέχτηκε, μετά από αρχαιρεσίες, ο γιατρός Ιωάννης Δήμου Δημόπουλος, ενώ ο πρώην πρόεδρος παρέμεινε στο ΔΣ.
Σχετικά με τον Μανιατόπουλο ή Μανιάτη δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα γιατί δεν άφησε απογόνους. Ο πατέρας του είχε έρθει από τα Λαγκάδια σώγαμπρος. Απέκτησε δύο παιδιά τον Παναγιώτη και την Ελένη που παντρεύτηκε τον Ραμόγιαννη. Ο Παναγιώτης ήταν έμπορας στον Πειραιά. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου και υπηρέτησε με συνέπεια το ΔΣ επί πολλά χρόνια, και μάλιστα από τη θέση του προέδρου επί μία 5ετία. Σίγουρα έχει προσφέρει πολλά και πρέπει να θεωρείται σημαντικός ευεργέτης του Ναού. Σε συνέντευξη που είχε δώσει στις 22-7-1934 στη Φωνή της Γορτυνίας («Α» φ.168) είχε πει, μεταξύ των άλλων, πως ο Σύνδεσμος είχε διαθέσει μέχρι τότε 100.000 δρχ για το Ναό και σε ένα χρόνο ευελπιστούσε πως θα συγκέντρωναν άλλες 150.000 δρχ. για να ολοκληρωθεί το έργο.
Τον Μάιο του 1936, έγινε ΓΣ του Συνδέσμου με πρόεδρο τον Ι. Δημόπουλο, ο οποίος εισηγήθηκε την διακοπή επ΄ αόριστον των εργασιών, τόσο γιατί δεν υπήρχαν χρήματα, αλλά κυρίως γιατί προέβαλε επιτακτικά η ανάγκη δημιουργίας σχολείου, γιατί οι μαθητές πλέον ήσαν πολλοί και οι συνθήκες στο παλιό σχολείο (στο σημερινό ιατρείο) ήσαν άθλιες και γενικά απαράδεκτες. Επίσης, στην επιφάνεια ερχόταν και το θέμα του δρόμου, της σύνδεσης δηλαδή του χωριού με αμαξιτό δρόμο, γιατί οι πατριώτες πολύ ταλαιπωριόντουσαν «πέρα-δώθε» στα Λαγκάδια.
Είκοσι περίπου χρόνια «νεκρά» (1936-1956), χωρίς έργα στο Ναό.
Στο διάστημα αυτό, ιδιαίτερα στην περίοδο 1940-1949 συνέβησαν φοβερά και τρομερά γεγονότα στην Ελλάδα (και σε όλον τον κόσμο), τόσο με τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο ( 1940-1944) και την κατοχή, όσο και τον εμφύλιο στη χώρα μας (1946-1949). Όλη δηλαδή η δεκαετία του 1940, όχι μόνο «πήγε χαμένη» αλλά ήταν και καταστροφική και μας έφερε πολλά χρόνια πίσω. Όμως οι Σερβαίοι δεν το έβαλαν κάτω και αμέσως μετά από αυτά τα γεγονότα «σήκωσαν τα μανίκια» και ξεκίνησαν δύο άλλα γιγάντια έργα «παράλληλα σχεδόν», που τα τέλειωσαν πολύ γρήγορα.
Το πρώτο ήταν η διάνοιξη του δρόμου «Σαρρά-Σέρβου» που κράτησε μια διετία περίπου και κάπου στις αρχές του 1952 ήρθε το πρώτο αυτοκίνητο στο χωριό.
Το δεύτερο ήταν η συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου του σχολείου (είχε μείνει με τα τοιχία και την πλάκα πριν τον πόλεμο), έτσι ώστε στις αρχές περίπου του 1953 λειτούργησε κανονικά για όλους τους μαθητές.
Και στα δύο αυτά έργα, που θεωρούνται άθλος για τους πατριώτες, μπροστάρης και καθοδηγητής ήταν ο ακούραστος και αλτρουιστής πρόεδρος του Συνδέσμου, Ι. Δημόπουλος.
Ήρθε η ώρα για επανέναρξη εργασιών στο Ναό.
Αφού τα παιδιά του χωριού πήγαιναν πλέον σε κανονικό «αξιοπρεπές» σχολείο και κάποια αυτοκίνητα μπορούσαν να έρθουν στο χωριό (με τις όποιες δυσκολίες) και να εξυπηρετούνται οι πατριώτες, ήρθε η ώρα να μπει στο τραπέζι το θέμα της συνέχισης των εργασιών στο κτίριο του Ναού. Με το σχολείο βέβαια και με το δρόμο, οι πατριώτες είχαν εξαντληθεί οικονομικά, και έπρεπε να περάσει κάποιο διάστημα για να μπορέσουν να «πάρουν τα πάνω τους» και να ξεκινήσουν το νέο αγώνα.
Στη Γ. Συνέλευση που έγινε τον Μάρτιο του 1953, με την παρουσία 49 πατριωτών, ο πρόεδρος Ι. Δημόπουλος, αφού αναφέρθηκε στις θυσίες των πατριωτών για το σχολείο και το δρόμο, πρότεινε τα χρήματα που έχουν συγκεντρωθεί στον Σύνδεσμο να δεσμευτούν αποκλειστικά και μόνο για συνέχιση των έργων στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου και να μην επιτραπεί η διάθεση τους για κανένα άλλο σκοπό. Στη συνέχεια παρακάλεσε τους πατριώτες να μην τον ξαναψηφίσουν, γιατί αισθανόταν πολύ κουρασμένος από τον τιτάνιο αγώνα που είχαν δώσει, για τα δύο παραπάνω έργα, και πρότεινε το Δ. Δάρα και Θ. Σχίζα, να αναλάβουν το Σύνδεσμο. Πράγματι, υπερψηφίστηκαν οι δύο αυτοί πατριώτες και ο πρώτος έγινε πρόεδρος, ενώ ο δεύτερος γραμματέας και «κράτησαν» το Σύνδεσμο για 5 χρόνια.
Αφού έγιναν οι σχετικές διαβουλεύσεις και συζητήσεις με παράγοντες του χωριού και της Αθήνας, αποφασίστηκε πριν την έναρξη των εργασιών, να τσιμεντοστρωθεί ο προαύλιος χώρος του Ναού, και η τσιμεντόστρωση να συμπεριλάβει και τη στέγη του σχολείου που ήταν με κεραμίδια, έτσι ώστε να μεγαλώσει η πλατεία. Το έργο αυτό έγινε το 1954 και ο Σύνδεσμος επιβαρύνθηκε μόνο τη μεταφορά των υλικών στο χωριό (τσιμέντα και σίδερα).
Πάσχα 1955. Ο πρόεδρος με τον γραμματέα στο χωριό.
 |
|
Η αρχιτέκτονας Κυδωνιάτη (μητέρα του Κυδωνιάτη)
που συνέβαλε ουσιωδώς στην οικοδόμιση του Ναού,
εν μέσω των πατριωτών Δ. Δάρα και Θ. Σχίζα
στην είσοδο του Ναού.
|
Είκοσι πέντε χρόνια, μετά το Πάσχα του 1930 (που κατεδαφίστηκε ο παλιός βυζαντινός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου), ξαναεπισκέφθησαν το Πάσχα του 1955 το χωριό ο πρόεδρος και γραμματέας του Συνδέσμου, για να συζητήσουν με τους εκεί πατριώτες το θέμα της συνέχισης των εργασιών. Είχαν συγκεντρωθεί κάποια χρήματα στο Σύνδεσμο για το σκοπό αυτό και έκανε επί πλέον μία χρηματική δωρεά ο πρώην πρόεδρος Μαρίνης Γκούτης. Επίσης ο Θανάσης ο Παναγόπουλος, πρόσφερε ένα χωράφι που είχε στην Αράχωβα δωρεά στην εκκλησία, για συνέχιση των εργασιών.
Με αυτά ως δεδομένα, οι Δ. Δάρας και Θ. Σχίζας συγκέντρωσαν τους κατοίκους στο χωριό και συζήτησαν μαζί τους το θέμα. Χαρακτηριστικά αναγράφεται στο βιβλίο πρακτικών πως οι κάτοικοι έδειξαν μεγάλη προθυμία και δήλωσαν πως θα δώσουν
«ότι έχουν και δεν έχουν»,
για να γίνει η εκκλησία. Κατόπιν αυτού, ενθαρρυμένοι οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου, επέστρεψαν στην Αθήνα και ενημέρωσαν το ΔΣ και τους πατριώτες. Ενθουσιασμένοι όλοι έλαβαν κάποιες αποφάσεις για να προχωρήσουν γρήγορα τα έργα. Όπως αναγράφεται στα πρακτικά, οι αποφάσεις αυτές ήταν:
α) Να ενισχυθεί το ΔΣ με τρία ακόμη μέλη:
Το γιατρό Ι. Δημόπουλο,
τον Η. Λιατσόπουλο και τον
Χαρ. Μαραγκό,
που ήταν εργολάβος δημοσίων έργων και διέθετε ειδικές τεχνικές γνώσεις.
β) Να διενεργηθεί έρανος στο χωριό και στην Αθήνα και την πρωτοβουλία των κινήσεων να έχει ο Σύνδεσμος.
γ) Να συνοδεύσουν το μηχανικό Κυδωνιάτη (αρχιτέκτονας, καθηγητής Πολυτεχνείου, ειδικός σε Ναοδομές) στο χωριό για να ελέγξει το παλαιό κτίσμα και να σχεδιάσει την συνέχιση του έργου, με τα νέα δεδομένα οικονομικών δυνατοτήτων του Συνδέσμου κλπ.
δ) Να προγραμματισθεί ο κατάλληλος τρόπος εκτέλεσης των επί μέρους εργασιών, ώστε να αποφευχθούν φόροι και άλλα έξοδα, αφού η αρμόδια υπηρεσία ανέχεται εκτέλεση σχετικών εργασιών για ναούς της υπαίθρου, χωρίς δηλαδή έξτρα επιβαρύνσεις.
Πράγματι, ο αρχιτέκτονας Κυδωνιάτης (είχε φιλικές σχέσεις με τον πρόεδρο και γραμματέα του Συνδέσμου) έκανε τα σχέδια, τα οποία υπάρχουν και στο γραφείο του Συνδέσμου (ενεργό συμμετοχή στην όλη πορεία του έργου είχε και η μητέρα του, επίσης αρχιτέκτονας). Με τα νέα σχέδια περιορίστηκε τόσο το ύψος του Ναού όσο και το πολύπλοκο των πελεκητών αγκωναριών, με προεξοχές. αυλακώσεις κλπ. Απλοποιήθηκαν δηλαδή αρκετά τα πράγματα, σε σχέση με τα αρχικά μεγαλεπήβολα σχέδια του πρώτου μηχανικού, ώστε να ανταποκρίνεται στις οικονομικές δυνατότητες των πατριωτών και να μπορέσει κάποτε να τελειώσει το έργο. Παρ΄όλους τους περιορισμούς, ο Ναός στο σύνολό του διατηρήθηκε μεγαλοπρεπής, από κάθε πλευρά, και δεν έχασε πολλά από την αλλαγή των σχεδίων. Σχετικά με την αμοιβή του μηχανικού αναγράφεται στα πρακτικά: «Μετά από πίεση δέχτηκε να αμειφθεί με 10.000 δρχ. αν και η πραγματική αξία της μελέτης του ήταν 40.000 δρχ».
Το 1955 ήρθε στο χωριό ως παπάς, ο παπα-Σωτήρης και διορίστηκε και ο πρώτος αγροτικός γιατρός που λεγόταν Καρνέζης.
1957-1958, έγιναν οι πολλές εργασίες στο Ναό.
 |
 |
 |
|
Οι 3 κύριοι συντελεστές των έργων
της δευτέρας περιόδου:
Δ. Δάρας (πάνω)
Θ. Σχίζας (μέσον)
Παπα-Σωτήρης Θανόπουλος (κάτω).
|
Τον Φεβρουάριο του 1957 έγινε νέα Γ. Συνέλευση του Συνδέσμου και ανακοινώθηκε στους πατριώτες ότι:
α) είχαν συγκεντρωθεί 110.000 δρχ. για την εκκλησία και
β) άρχισε η εκκαμίνευση της ασβέστου στην περιοχή «Μιλιάνθη, με την αμέριστη συμπαράσταση όλων των πατριωτών και «αρχηγό» τον μεγάλο «καμινιέρη» Γιώκο-Ντάρα.
Στη συνέχεια και μετά πολλές συζητήσεις αποφασίστηκε τελικά η εκτέλεση του έργου να ανατεθεί στον εργολάβο Πιτσούνη και οι πατριώτες να βοηθούσαν σε ότι μπορούσαν.
Έτσι ξεκίνησαν ξανά οι εργασίες, με εργολάβο αυτή τη φορά και την επίβλεψη του μηχανικού Κυδωνιάτη και της μητέρας του. Συνεχίστηκαν με γρήγορο ρυθμό οι εργασίες, μέχρι εκεί βέβαια που επέτρεπαν τα χρήματα που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν συγκεντρωθεί. Στα πλαίσια αυτού του αγώνα, τον Σεπτέμβριο το ΔΣ έστειλε επιστολή στους πατριώτες (με κατάσταση ονομάτων και ποσού που κάθε πατριώτης είχε προσφέρει μέχρι τότε), με θερμή παράκληση να συνεισφέρουν οικονομικά ότι μπορούσαν. Στην επιστολή, που έχει δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα, αναφέρεται στην αρχή:
Επιστολή Συνδέσμου 3.9.1957.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΕΡΒΑΙΩΝ
«Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ»
Αγαπητέ Πατριώτη:
Έμαθες ότι άρχισε η αποπεράτωση της Κάτω εκκλησίας από μηνός.
30 χρόνια μας περίμενε. Το όνειρο γίνεται πραγματικότητα.
Μας λείπουν όμως 60 χιλιάδες για να τελειώση και η σκεπή!
Παρακάτω διαβάζεις τον πίνακα των μέχρι σήμερα εισφορών.
Για πρόσεξε:
Είναι μέσα το όνομά σου;…
Αν ναι, είναι αρκετά τα όσα προσέφερες;;;…
Αν όχι, γιατί αργείς;;;…
Σε παρακαλούμε να ανταποκριθής στην φωνή της ΠΑΝΑΓΙΑΣ μας.
Με πατριωτικούς χαιρετισμούς
ΤΟ ΔΙΟΙΚ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ.
Πράγματι, όλοι οι πατριώτες ανταποκρίθηκαν όσο μπορούσε ο καθένας, και στην επόμενη ΓΣ που έγινε ένα σχεδόν χρόνο μετά (Απρίλιος 1958), ο ταμίας ανέφερε πως το συνολικό ποσό που είχε συγκεντρωθεί ανερχόταν σε 213.470 δρχ. Με τα χρήματα αυτά έγιναν όλες οι αναγκαίες εργασίες (κυρίως σκελετού και τοιχίων) και παρέμεινε μόνο ένα μικρό χρέος.
Ανεπίσημα εγκαίνια το 1958 και συνέχιση εργασιών
Στις 22 Αυγούστου της χρονιάς αυτής (1958) έγιναν τα ανεπίσημα «πρόχειρα» εγκαίνια της νέας εκκλησίας, μιας και υπήρχαν ακόμη πολλές ελλείψεις, προφανώς για να ευχαριστηθεί και να ενθουσιαστεί ο κόσμος, και να προσφέρει κάτι παραπάνω για να συνεχισθούν οι υπόλοιπες εργασίες.
Την επόμενη 2ετία ο Σύνδεσμος δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερη δραστηριότητα.
Τον Μάρτιο του 1960 έγινε η τελευταία γενική συνέλευση του Συνδέσμου με πρόεδρο τον Δ. Δάρα. Σχετικά με τη συνέχιση εργασιών στην εκκλησία συζητήθηκε η προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων για την αγορά και τοποθέτηση κεραμιδιών, ώστε να προστατευθεί το κτίσμα. Στη Συνέλευση αυτή ανακοινώθηκε πως τα αδέλφια Θ. και Δ. Σχίζας δωρίζουν ένα κτήμα στη θέση Τζούβαλι, για να συνεχισθούν οι εργασίες στην εκκλησία.
Επίσης, ο πρόεδρος Δ. Δάρας, ο γιατρός Ι. Δημόπουλος και άλλα παλαιά μέλη του Συνδέσμου παρότρυναν τους νέους να αναλάβουν τη διοίκηση του Συνδέσμου και να εργασθούν για το καλό του χωριού.
Με την παρότρυνση αυτή, πράγματι εκλέχτηκαν νεότερα μέλη στο ΔΣ και πρόεδρος έγινε ο γιατρός Στάθης Δάρας. Όμως, παρέμεινε μόνο ένα χρόνο γιατί στη συνέχεια διορίστηκε αγροτικός γιατρός στο χωριό. Τον αντικατέστησε ο Θ. Δημόπουλος και μετά ο Ν. Τρουπής και τη διετία 1962-1964 στο τιμόνι του Συνδέσμου βρίσκεται ξανά ο γιατρός Ι. Δημόπουλος, που ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα για διάφορα έργα στο χωριό.
Οι εργασίες στο Ναό συνεχίστηκαν σε ποιο αργό ρυθμό και την πρωτοβουλία των κινήσεων είχε πλέον ο παπα-Σωτήρης. Κυρίως έγινε η κεραμοσκεπή και έτσι προστατεύτηκε ο Ναός από τις πολύ κακές καιρικές συνθήκες στο χωριό. Επίσης, έγινε προσπάθεια να γίνουν τα κανονικά εγκαίνια του Ναού, αλλά αυτό δεν τελεσφόρησε.
1964. Κανονικά Εγκαίνια, με πρόεδρο του Συνδέσμου τον Δ. Ν. Σχίζα.
Στις Συνέλευση του Μαρτίου του 1964, στα Κάτω Πετράλωνα, ο γιατρός ζήτησε να μην ψηφισθεί πάλι γιατί ήταν πλέον 75 χρονών και η υγεία του δεν του το επέτρεπε. Έτσι στις αρχαιρεσίες που ακολούθησαν πρόεδρος αναδείχθηκε ο Δ. Ν. Σχίζας ο οποίος εκλέχτηκε διαδοχικά για 6 χρόνια (μέχρι το 1970).
Η πρώτη φροντίδα του νέου ΔΣ ήταν η συνέχιση των ενεργειών του προηγούμενου ΔΣ, ώστε να γίνουν τα εγκαίνια του Ναού. που είχαν αναβληθεί. Πράγματι στις 22 Ιουνίου του 1964 έγιναν τα εγκαίνια με ιδιαίτερη λαμπρότητα και με την παρουσία των πρωτεργατών της ανέγερσης του Ναού, του παπα-Αναστάση και παπα-Σωτήρη του Μητροπολίτη Γόρτυνος, πολλών επισήμων καλεσμένων και όλων των πατριωτών. Μοναδική ημέρα για το χωριό μας. Δικαίωση κόπων και προσπαθειών πολλών χρόνων και πολλών πατριωτών.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο δραστήριος και αγαπητός στους πατριώτες παπα-Σωτήρης, προχώρησε πολλές εργασίες στο Ναό, σε συνεργασία με το Σύνδεσμο και με αποφάσεις του εκκλησιαστικού Συμβουλίου. Η συμβολή του στη μορφή που έχει ο Ναός σήμερα είναι εξαιρετικά μεγάλη.
 |
 |
 |
 |
 |
|
Το καμπαναριό στη φάση των μπετών. Αναφορές σε οικονομικά στοιχεία.
Ο πάνος Κουτσανδριάς,
κουμανταδόρος του έργου
|
Προσθήκη καμπαναριού στο Ναό 1986-1990.
Τα χρόνια πέρασαν, ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου λειτουργούσε όλο και ποιο συχνά, σε σχέση με το Ναό της Ζωοδόχου Πηγής, και οι πατριώτες ήσαν πολύ ευχαριστημένοι, με τον Μητροπολιτικό τους πλέον Ναό, στο κέντρο του χωριού.
Ο παπα-Σωτήρης, μετά ευδόκιμο υπηρεσία 25 περίπου χρόνων στο χωριό, έφυγε για την Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Πολλοί πατριώτες που είχαν δραστηριοποιηθεί στο Σύνδεσμο, για την ανέγερση του Ναού είχαν φύγει από τη ζωή ή ήσαν ποια πολύ μεγάλοι, και έτσι κάπως μεγάλωσε σταδιακά και η απόσταση των σχέσεων μεταξύ του Συνδέσμου και των εκκλησιαστικών παραγόντων του χωριού. Λογικό και αναπόφευκτο. Επακόλουθο αυτού ήταν η εκτέλεση των δύο επόμενων έργων στο Ναό (καμπαναριό και πρόναος) να γίνουν με πρωτοβουλία και απόφαση του εκκλησιαστικού Συμβουλίου, με ελάχιστη ή καθόλου συμμετοχή του Συνδέσμου.
Μετά την αναχώρηση του παπα-Σωτήρη από το χωριό, τον κύριο λόγο στα εκκλησιαστικά πράγματα είχε ο επί πολλά χρόνια επίτροπος στην εκκλησία, πατριώτης Πάνος Κουτσανδριάς, που με αγάπη και θρησκευτική ευλάβεια φρόντιζε για όλες τις ανάγκες του Ναού. Είναι γνωστό στους πατριώτες ότι αυτός έκανε «κουμάντο» και στην κατασκευή του καμπαναριού, όπως προκύπτει άλλωστε και από τις υπογεγραμμένες από τον ίδιο καταστάσεις μαστόρων, εσόδων, εξόδων κλπ, που μου έδωσε. Ο ίδιος ήταν «πολυτεχνίτης», καλός γνώστης τεχνικών θεμάτων και ασχολιόταν με πολλά θέματα της οικοδομής.
Το εκκλησιαστικό Συμβούλιο ζήτησε τότε από τον πατριώτη αρχιτέκτονα Ι. Αθ. Μαραγκό να σχεδιάσει το καμπαναριό, υπό τις υπάρχουσες χωροταξικές καταστάσεις και οικονομικές δυνατότητες, και να επιβλέψει την εκτέλεση του έργου. Έτσι και έγινε. Το έργο ολοκληρώθηκε σε 4-5 περίπου χρόνια και στοίχισε ο σκελετός με την επένδυση της πέτρας πάνω από 7.000.000δρχ. Χρήματα για την αποπεράτωση του έργου πρόσφεραν διάφοροι πατριώτες, είτε απ΄ ευθείας στο εκκλ. Συμβούλιο, είτε μέσω του Συνδέσμου, είτε σε έρανο που διενήργησε ο Γ. Τρουπής (Γκράβαρης), όπως αναγράφεται σε κείμενο του Π. Κουτσανδριά. Στην εφημερίδα του Συνδέσμου αναγράφονται περί τα εκατό ονόματα που πρόσφεραν για το καμπαναριό.
Επίσης είναι γνωστό ότι από την εκποίηση της περιουσίας που άφησε ο Ηλ. Λιατσόπουλος στην εκκλησία, το ποσό που εισπράχθηκε 1.250.000 δρχ. διατέθηκε για το καμπαναριό. Ακόμη, ο αρχιτέκτονας του έργου Ι. Μαραγκός διέθεσε πέτρα αξίας ενός εκατομυρίου, για τον ίδιο σκοπό.
Σύμφωνα με τις καταστάσεις του Π. Κουτσανδριά, το μεροκάματο του αρχιμάστορα στο καμπαναριό (ήταν ο πατριώτης Γ. Μπουρνάς) ήταν 8.000 δρχ. Τα 7 και πλέον εκατομύρια του κόστους αντιστοιχούν περίπου σε 900 μεροκάματα. Αν το σημερινό μεροκάματο ενός ανάλογου μάστορα είναι 70 ευρώ, μπορούμε να υποθέσουμε (αυθαίρετα) πως σε σημερινές τιμές το καμπαναριό θα στοίχιζε περίπου 60.000 ευρώ (οι ποιο ειδικοί από μένα, συνυπολογίζοντας και άλλες παραμέτρους, μπορούν να κάνουν ποιο ασφαλείς υπολογισμούς, ιδίως οι μαστόροι).
Με την προσθήκη του ρολογιού (δωρεά Θ. Σχίζα και οικογένειας Δ. Ν. Σχίζα) και της καμπάνας (νομίζω δωρεά του Χάκου Σχίζα) το καμπαναριό έλαβε εντυπωσιακή και επιβλητική μορφή και πρόσθεσε σημαντικά στο Ναό και τον περιβάλλοντα χώρο. Δεσπόζει στην πλατεία της «Ράχης» αλλά και σε όλο το χωριό, ορατό «πανταχόθεν» από χιλιόμετρα μακριά.
Προσθήκη πρόναου στην εκκλησία.
Η προστασία, κατά κύριο λόγο, των εισερχομένων και εξερχομένων του Ναού, τις ημέρες με δύσκολες καιρικές συνθήκες, επέβαλε νομίζω, την ανάγκη προσθήκης είδος πρόναου στην είσοδο. Πέραν αυτού, δεν υπάρχει αμφιβολία, πως εξυπηρετεί και τις ανάγκες λειτουργίας του Ναού στις μεγάλες γιορτές, όπως είναι το δεκαπενταύγουστο που γιορτάζει η «Κοίμηση της Θεοτόκου» και συγκεντρώνεται πλήθος πατριωτών για να προσκυνήσει και να παρακολουθήσει τη λειτουργία.
 |
 |
|
Ο πρόναος στο στάδιο κατασκευής.
Η ροζέτα που κοσμεί το δάπεδο του πρόναου.
|
Το έργο αυτό έγινε 15 περίπου χρόνια αργότερα από το καμπαναριό (2003-2004), με απόφαση του τότε εκκλησιαστικού Συμβουλίου και με τον ίδιο αρχιτέκτονα που επιμελήθηκε το καμπαναριό. Σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε με βάση τα εκκλησιαστικά δεδομένα και των αντιλήψεων εκείνης της εποχής, κυρίως όμως των οικονομικών δυνατοτήτων που υπήρχαν.
Έγινε τσιμεντένιος σκελετός και επένδυση με επεξεργασμένη πέτρα, από μαστόρους του χωριού, ουσιαστικά τους ίδιους που έφτιαξαν το καμπαναριό.
Ο Σύνδεσμος νομίζω πως δεν είχε καμία ουσιαστική συμμετοχή, σε αυτή την πρωτοβουλία. Άλλωστε, υπήρχαν πολλές συλλογικές δραστηριότητες εκείνη την περίοδο, που ο Σύνδεσμος είχε επικεντρώσει το ενδιαφέρον του σε αυτές.
Είναι γνωστό ότι σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του πρόναου έπαιξε ο τότε επίτροπος στο εκκλησιαστικό Συμβούλιο, Γιάννης Θ. Σχίζας.
Υπάρχει βέβαια η εκκρεμότητα της αγιογράφησης της εσωτερικής οροφής του πρόναου. Νομίζω πως αυτό δεν είναι δύσκολο γιατί η εντύπωσή μου είναι πως πολλοί πατριώτες θα ήθελαν να κάνουν δωρεά το κόστος μιας εικόνας, στη μνήμη κάποιου δικού τους ανθρώπου. Αν υποθέσουμε πως η επιφάνεια αυτή είναι 30 τ.μ. και το μέσο μέγεθος μιας εικόνας 50 τ. πόντους (κατά μέσο όρο) σίγουρα θα βρεθούν 60 πατριώτες να αναλάβουν το σχετικό κόστος. Άλλωστε, μπορεί να γίνει σταδιακά. Τι λέει ο Κ. Δάρας και Γ. Τρουπής που φροντίζουν σήμερα το Ναό; Ο Σύνδεσμος, με τα μέσα που διαθέτει μπορεί να προωθήσει μια τέτοια ενέργεια.
Μια προσφορά από τον αγιογράφο που έκανε τις προηγούμενες αγιογραφήσεις;
Πάντως, με τον πρόναο και το καμπαναριό ολοκληρώθηκε το καταπληκτικό αυτό έργο του Ναού της «Κοίμησης της Θεοτόκου», στολίδι που κοσμεί το χωριό μας. Ένα μοναδικό στολίδι στην υπέροχη πλατεία της "Ράχης", που διπλασιάστηκε με την δημιουργία εκεί του Πολιτιστικού Κέντρου του χωριού, έργο και αυτό ουσιαστικά του Συνδέσμου μας, για το οποίο οι πατριώτες πρόσφεραν πάνω από εκατό χιλιάδες ευρώ (εγκαίνια 2010). Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πως η θέα από αυτή την πλατεία είναι εντυπωσιακή προς όλα τα σημεία του ορίζοντα (Παλιόκαστρο, Σερβόβουνο, Αρτοζήνος, Αναιμιστός, χωριό Λυκούρεση, Λύκειο όρος, ακόμη και η Ζάκυνθος φαίνεται, όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες).
Η προσθήκη ακόμη στην πλατεία τόσο του επιβλητικού Ηρώου πεσόντων (αναμένει καρτερικά την αναγραφή των ονομάτων των πεσόντων πατριωτών), όσο και της καλαίσθητης μικρής πέτρινης κρήνης (διπλής όψεως), δωρεά της παιδιάτρου Χριστίνας Κ. Μπόρα (στη μνήμη του πατέρα της), έδωσαν ξεχωριστό όμορφο τόνο, στο όλο σκηνικό. Εκκρεμεί ένα πέτρινο παγκάκι στη δυτική πλευρά του «κιόσκι», τη δαπάνη του οποίου η Χριστίνα έχει καταθέσει στο Σύνδεσμο, με την αρχική της κατάθεση. Το ΔΣ του Συνδέσμου καλό θα ήταν να τακτοποιήσει και αυτή την εκκρεμότητα.
 |
 |
|
Το Ηρώο του χωριού και η κρήνη
κοσμούν το περιβάλλον
στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας
|
Επίλογος
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στο Ι. Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου του χωριού μας, μπορούμε να ισχυριστούμε πως πρόκειται για ένα μοναδικό έργο στην ευρύτερη περιοχή, που αντικατοπτρίζει τόσο την άριστη γνώση της μαστορικής τέχνης των Σερβαίων μαστόρων, όσο και την αίσθηση «του κάλλους και του ωραίου» που φαίνεται πως είχαν οι πρόγονοί μας. Επίσης, πέραν πάσης αμφιβολίας, το έργο αυτό συμβολίζει τη βαθειά θρησκευτική πίστη των Σερβαίων του περασμένου αιώνα (και όχι μόνο).
Αν αφήσουμε τη φαντασία μας να τρέξει στο απώτατο ελληνικό παρελθόν, και τηρουμένων φυσικά των αναλογιών, μπορούμε να υποστηρίξουμε πως ο δικός μας Ναός «Κοίμησης Θεοτόκου» είναι για μας τους Σερβαίους, ότι ήταν ο Παρθενώνας για τους Αθηναίους. Με τόση αγάπη, τέχνη, υπεράνθρωπες προσπάθειες, αλλά και συμβολισμό κατασκευάστηκε. Ίσως θα μπορούσε να παρομοιασθεί και ως μικρογραφία της Αγίας Σοφίας, το παγκόσμιο αυτό πολιτιστικό μνημείο της χριστιανοσύνης, που αυτές τις μέρες μετατράπηκε δυστυχώς σε τζαμί!!.
Η ευχή νομίζω (ημών των μεγαλύτερων πατριωτών), είναι μία για τους νεότερους πατριώτες, τόσο σε ότι αφορά στο άμεσο μέλλον, όσο και σε ότι αφορά στο ...απώτερο. Να προσφέρουν πάντα τις αναγκαίες υπηρεσίες (κατά το δυνατόν), ώστε ο Ναός να μπορεί να διατηρείται σε κάπως καλή κατάσταση και να μπορεί να λειτουργεί, τουλάχιστον κατά περιόδους. Έτσι, για τη μνήμη όλων εκείνων που με αγωνία μόχθησαν, προσπάθησαν και ίδρωσαν για να γίνει αυτό το μοναδικό αρχιτεκτόνημα στον τόπο μας, σύμβολο τόσο της Σερβαίικης μαστορικής τέχνης και της αποφασιστικότητας των πατριωτών, όσο και των θρησκευτικών πεποιθήσεων των προγόνων μας, που πηγάζουν από τα πολύ-πολύ παλιά χρόνια.
.
Χ. Ι. Μαραγκός
ΥΓ. Το άρθρο αυτό, σε συνδυασμό με το αντίστοιχο του Γ. Βέργου, νομίζω πως περιγράφουν σε γενικές γραμμές το πώς έγινε ο περίφημος αυτός Ναός του χωριού μας «Κοίμησης Θεοτόκου». Όμως, αν υπάρχουν πατριώτες που γνωρίζουν επί πλέον άλλα συγκεκριμένα και ουσιώδη στοιχεία, καλό θα ήταν να δημοσιευθούν στην ιστοσελίδα, ώστε να φωτιστούν όλες οι πλευρές του περίφημου αυτού «άθλου» των πατριωτών. Αξίζει τον κόπο.
.
