Το χωριό Παλούμπα
από τα «Γορτυνιακά Νέα»
Το Παλούμπα κτίστηκε κατά τις αρχές του 15ου αιώνα. Η ονομασία του προήλθε από τον όρο palomba στη δημώδης Λατινική ή Palumbus στα Λατινικά, που σημαίνει είδος άγριου περιστεριού. Θεωρείται ότι η ονομασία αποδόθηκε κατά την κυριαρχία των Φράγκων, όπου κι η περιοχή άνηκε στη Βαρωνεία της Καρυταίνης.
Οι ορεσίβιοι τσοπάνηδες του Παλούμπα έγιναν και πολεμιστές, όταν κατά το 1460 έφθασε στην Πελοπόννησο ο Τούρκος κατακτητής. Μια σειρά Παλουμπαίων αγωνιστών έδρασε κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρεται πρώτος ο καπεταν Γιάννης Παλουμπιώτης (περίοδος δράσης 1490-1530) και ακολουθούν άλλοι για να φτάσουμε στον περίφημο κλεφτοκαπετάνιο Κόλια Πλαπούτα, τον αγέρωχο αντίπαλο των Τουρκαλβανών Λαλαίων, που ήσαν το φόβητρο της περιοχής.
Γύρω στο 1740, η αγροτική περιοχή Παλούμπα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Τούρκου γαιοκτήμονα της Τρίπολης Αρναούτογλου. Πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό. Το 1810, οι Παλουμπαίοι αποπλήρωσαν την αξία των αγροτεμαχίων στην Αϊσέ Χανούμ Αρναούτογλου.
Το χωριό προσφέρει μοναδική για την περιοχή πανοραμική θέα προς την κοιλάδα του Αλφειού, θέα που φθάνει μέχρι το Ιόνιο. Απέναντι, στο βάθος του ορίζοντα, δεσπόζουν τα όρη Λύκαιο και Μίνθη.
Στην είσοδο του χωριού, είναι η όμορφη πλατεία, γεμάτη πλατάνια. Εδώ βρίσκονται οι ανδριάντες και τα μνημεία των αγωνιστών του 1821, για να θυμίζουν στους νεώτερους την ιστορία του χωριού. Γιατί «ο Πλαπούτας και νεκρός κρατεί το μετερίζι», όπως έγραψε ο Βαλαωρίτης στον επιτύμβιο για το στρατηγό.
Απέναντι, η παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1805) με μεταγενέστερες προσθήκες. Εδώ έγινε η πρώτη δοξολογία για την επανάσταση της Ηραίας, με τον γέροντα Κόλλιας Πλαπούτας και τους δύο γιούς του, Δημήτρης Πλαπούτας και Γεωργάκης Πλαπούτας. Το τέμπλο της χρονολογείται από την εποχή του Όθωνα. Άλλα τρία παλιά εκκλησάκια συμπληρώνουν τους ναούς του χωριού.
Κοντά στην πλατεία είναι το Δημαρχείο και απέναντί του ο επιβλητικός πύργος των Πλαπουταίων «Μουσείο Ελληνικής Επανάστασης Στρατηγού Πλαπούτα». Δίπλα του υπάρχουν σαν προεκτάσεις μεταγενέστερα κτίσματα, που όλα τους έχουν παραχωρηθεί από τους απογόνους του στο κράτος. Μεγάλο μέρος της περιοχής ανήκε παλαιότερα στην οικογένεια του Πλαπούτα συμπεριλαμβανομένης και της πλατείας που και αυτή έχει δωριθεί στην κοινότητα.
Λίγο πιο κάτω, στην είσοδο του χωριού, είναι η οικία του οπλαρχηγού της επανάστασης Λιάκου Λιακόπουλου, που βρήκε ηρωϊκό θάνατο κατά την πολιορκία της Καρύταινας, στις 27-03-1821. Η οικία, αναπαλαιωμένη σήμερα, ανήκει στους απογόνους του και φιλοξενεί κειμήλια από την εξέγερση τού έθνους.
(ΧΙΜ)
