Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο της Μαρίνας Διαμαντοπούλου.
Η μάχη του Λάλα -Ιούνιος 1821-
και η καθοριστική συμβολή των Κεφαλλήνων και Ζακυνθινών.
Όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση του 1821, οι Λαλαίοι αριθμούσαν χίλια πεντακόσια ντουφέκια. Ήταν -και αποδείχτηκαν- οι πολεμικώτεροι από τους μουσουλμάνους του Μοριά. Με τα πρώτα χτυπήματα των Ελλήνων, οι Τούρκοι απ’ τ’ άλλα μέρη της Πελοποννήσου τραβήχτηκαν προς την Τριπολιτσά ή άλλοι κρύφτηκαν σε κοντινά κάστρα.
Οι Λαλαίοι δεν έφυγαν από τον τόπο τους, απεναντίας συνέχισαν τις επιθέσεις και ενεργούσαν επιδρομές, κατά τις οποίες λεηλατούσαν τα πάντα, φθάνοντας ως τον Πύργο και την Αγουλινίτσα. Γι αυτό στο συνέδριο των προκρίτων, που συνήλθε στο Αίγιο, αποφάσισε να σταλεί εκεί εκστρατευτικό σώμα, για να εξουδετερώσει τον κίνδυνο.
Άρχισαν λοιπόν να συγκεντρώνονται: Ηλείοι, με αρχηγούς το Σισίνη και Βιλαέτη, Καλαβρυτινοί, με τους Φωτήλα και Λεχουρίτη, Τριφύλλιοι (από την περιοχή της Ολυμπίας) με τον Χριστόπουλο, Γορτύνιοι με τους Πλαπουταίους, Ζακυνθινοί με τον Διονύσιο Σεμπρικό και Κεφαλλήνες με τους Ανδρέα και Κωνσταντίνο Μεταξά από το Αργοστόλι και Ανδρέα Πανά από τα Σπαρτιά της Λειβαθώς.
Μέσα σ’ αυτό το σώμα εκλεκτή θέση είχε και ο ιερέας Παναγής Μαρκέτος από το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου με 30 περίπου συγγενείς του... και ο εμποροπλοίαρχος Ευάγγελος Πανάς, μαζί με τους αδελφούς του Δανιήλ και Ηλία, με δυο κανόνια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το κάλεσμα των Κεφαλλήνων έγινε με επιστολή από τον Αρχιεπίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό, και στην οποία έγραφε στον Κων/νο Μεταξά, ότι ήταν ανάγκη επείγουσα να σχηματίσει “οπλοφόρον δύναμιν” με την ονομασία “Μεγάθυμοι Κεφαλλήνες” και να σπεύσει σε βοήθεια. Πράγματι ο Μεταξάς, παρά τις αντιδράσεις του Άγγλου Τοποτηρητή Travers, σχημάτισε τελικά δύναμη από 360 άνδρες και αφού κατόρθωσε με ευφυές τέχνασμα την καταδίωξη των αρχών, ανεχώρησε τέλος Απριλίου 1821 με προσφερθέν πλοίο των αδελφών Αναστασίου Γερασίμου Φωκά για την Πελοποννήσο.
Όλοι αυτοί, περίπου 2.500, συγκεντρώθηκαν και στρατοπέδευσαν στη θέση Πούσι, μια ώρα από το Λάλα.
(Κατά την πολιορκία του Λάλα πέθανε ο Γεωργάκης Πλαπούτας, επικεφαλής του σώματος των Καρυτινών. Στις αρχές Ιουνίου ανέλαβε στη θέση του ο αδελφός του Δημητράκης Πλαπούτας, ερχόμενος από το στρατόπεδο των Τρικόρφων κατόπιν εντολής του αρχιστρατήγου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Υπάρχει ειδική αναφορά σε προγενέστερη ανάρτηση).
Στο μεταξύ οι Λαλαίοι βλέποντας πως βρίσκονται σε δύσκολη θέση, ζήτησαν βοήθεια από τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας. Ο Γιουσούφ πήγε στις 20 Ιουνίου, ο ίδιος με τριακόσιους ιππείς και εξακοσίους πεζούς για να ενισχύσει τους Λαλαίους.
Την ίδια ημέρα συνεδρίασαν οι επτανήσιοι αρχηγοί και αποφάσισαν να μεταβεί ο Κ. Μεταξάς στην Στεμνίτσα, όπου ήταν η έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας και να ζητήσει βοήθεια.
Ο Γιουσούφ βλέποντας πως η μάχη καθυστερεί και οι Έλληνες θα ενισχύοντο με νέα στρατεύματα, στις 22 Ιουνίου εκινήθη κατά των Ελλήνων.
Ακολούθησε σφοδρότατη μάχη, στην οποία αρχικά νικούσαν οι Τουρκαλβανοί, αλλά οι Επτανήσιοι με τα κανόνια τους, τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν.
Ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων περιγράφει τα συμβάντα:
“Τρίτη τότε και πεισματωδεστέρα επανελήφθη η έφοδος των εχθρών. Αποτυχούσης και ταύτης, ηκολούθησεν άλλη αποφασιστικοτέρα. Ανθίσταντο μεν οι Έλληνες μετά γενναιότητος και απελπισίας, αλλ’ ο κίνδυνος μιας κρίσεως δυστυχούς επέκειτο πλέον, ότε πλησίστιοι οι εχθροί επροχώρησαν τα δε τηλεβόλα θαυμασίως ενεργήσαντα κατά την δωδεκάωρον αυτήν μάχην, εσιώπησαν τελειωθείσης της θρυαλλίδος.
Τότε ο Ανδρέας Μεταξάς, ετοιμότητι πνεύματος χρώμενος, αλλ’ αποκινδυνεύων, ήναψε το πυροβόλον αυτού επί της οπής του τηλεβόλου καθ’ ήν στιγμήν ώρμουν σωρηδόν οι πολέμιοι ίνα εισπηδήσωσι το χαράκωμα. Μη μεταδοθέντος δε του πυρός, ήναψε και το εν και το άλλο των πυροβόλων αυτού. Αποτυχών δε και ούτω, ήρπασε παρακείμενον χονδρόν πυροβόλον ναυτικόν (τρομπόνιον) και δι’ αυτού ήναψε το τηλεβόλον, θερίσαν πολλούς των εχθρών δια των πυροβόλων”.
Τότε τραυματίστηκε ο Ανδρέας Μεταξάς και στα δύο χέρια, ιδιαίτερα στο αριστερό, ενώ το δεξί ελαφρότερα. Βλέποντας οι Λαλαίοι πως χάνουν το δυναμικό τους, άρχισαν να αποσύρονται στην πεδιάδα και απ’ εκεί στο Λάλα.
Αυτή ήταν η τελευταία μάχη των Ελλήνων κατά των Λαλαίων. Οι πεσόντες και πληγέντες σε αυτήν την πολεμική σύγκρουση ήταν 70 Έλληνες και 150 Τούρκοι.
Όταν οι Λαλαίοι έμαθαν πως έρχονται νέα στρατεύματα προς ενίσχυση των Ελλήνων, φοβούμενοι να μην αποκλειστούν στο Λάλα, έφυγαν, αφού πήραν ό,τι θεωρούσαν αναγκαίο και προχώρησαν προς την Πάτρα.
Κατά γενική ομολογία, η νίκη του Λάλα, δεν θα κερδίζετο χωρίς τους Κεφαλλήνες, οι οποίοι μαζί με τους αρχηγούς τους τόνωσαν το ηθικό στρατιωτικό αίσθημα και συνετέλεσαν στην γέννηση θάρρους και αισιοδοξίας που οδήγησε στη νίκη της μάχης.
Ο Δημήτριος Υψηλάντης με επιστολή του στους Κεφαλλήνες και Ζακυνθινούς αγωνιστές, τους εμψυχώνει και παρακινεί για συνέχιση του αγώνα ενάντια στους Τούρκους.
“Γενναίοι ομογενείς στρατιώται Κεφαλλήνες και Ζακύνθιοι, οι στρατευόμενοι υπό την οδηγίαν του κόμιτος Ανδρέου Μεταξά, Γερασίμου Φωκά και Ευαγγέλου Πανά. Έμαθον τας λαμπράς πράξεις της ανδρείας και φιλογενείας σας, όσας και προλαβόντως και τώρα μάλιστα εσχάτως εκάματε εις του Λάλα. Οι τολμηρώτεροι και ανδρειότεροι Τούρκοι εφοβήθησαν το ακατάπληκτον και άτρωτον της Ελληνικής καρδιάς σας…..Σας συγχαίρομεν λοιπόν συστρατιώται και μακαρίζω όσοι εξ ημών επεσφράγισαν με την αθάνατον δόξαν της ζωής…..
Ως πληρεξούσιος σημειώνω τας πράξεις σας δια να αποδοθώσιν εις αυτάς οι ανήσουσαι τιμαί και υπ’ εμού και υπό του Αρχιστρατήγου αυταδέλφου μου και υπ’ αυτής της πρώτης αρχής…..
Βέρβενα τη 22 Ιουνίου 1821
ο Πατριώτης Δημήτριος Υψηλάντης
Πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου ".
Από το βιβλίο "Η μάχη του Λάλα", έκδοση 2004, της Νομ. Αυτοδ. Κεφαλληνίας. Μας το πρόσφεραν στον επετειακό εορτασμό στη θέση Πούσι του Λάλα Ηλείας, όπου συμμετείχαμε με το Σύλλογο Αρκάδων Ιλίου.
ΧΙΜ
Σ.Σ. Στη μάχη αυτή τραυματίστηκε και ο Σερβαίος Ηλίας Σχίζας, που έχασε το μάτυ του.
