Η Μαρία γεννήθηκε στο χωριό Σέρβου Γορτυνίας-Αρκαδίας το έτος 1932. Ήταν το τρίτο από τα 5 παιδιά (4 κορίτσια και 1 αγόρι) του Θανάση και της Αγγελικής Παναγοπούλου. Μέχρι την ηλικία των 14 ετών έζησε στο χωριό, όπου τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο και στη συνέχεια τις 2 πρώτες τάξεις του Γυμνασίου Λαγκαδίων.
Δυστυχώς στην τρυφερή αυτή ηλικία νόσησε από πολιομυελίτιδα με επακόλουθο παράλυση των κάτω άκρων, πράγμα που την καθήλωσε στο αναπηρικό καροτσάκι για όλη της τη ζωή. Αυτό ανάγκασε την οικογένεια να μετακομίσει στην Αθήνα, όπου η Μαρία αγωνίστηκε με ανυπέρβλητα προβλήματα υγείας, πολλές εισαγωγές και μακροχρόνιες νοσηλείες στα νοσοκομεία και επανειλημμένες εγχειρήσεις.
Στον κυκεώνα αυτών των προβλημάτων είχε την ευτυχία να έχει την αμέριστη συμπαράσταση της οικογένειάς της και να αποκτήσει πολλούς φίλους. Αυτά της έδωσαν τη δυνατότητα να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία και να μας αφήσει ένα εξαιρετικό έργο.
Η Μαρία ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος, καλοσυνάτος, με κοινωνικότητα και χιούμορ, που εντυπωσίαζε όλους με το λόγο της. Στο χωριό, που περνούσε συνήθως τα καλοκαίρια της μετά την ηλικία των 30 ετών ήταν σε όλους αγαπητή και όταν έβγαινε από το σπίτι με το καροτσάκι μαζεύονταν πολλοί πατριώτες γύρω της (σαν τις μέλισσες) να την ακούσουν.
Η Μαρία άφησε την τελευταία της πνοή στην Αθήνα, σε ηλικία μόλις 61 ετών.
Για τη συμβολή της στα συλλογικά μας πράγματα (ιδιαίτερα στην έκδοση της εφημερίδας του Συνδέσμου "Αρτοζήνος"), αλλά και γενικότερα για την προσωπικότητά της, παραθέτουμε απόσπασμα από την ομιλία του προέδρου του Συνδέσμου κ. Ηλία Χειμώνα, στην εκδήλωση που έγινε στη μνήμη της στην Αθήμα το 2005.
"...Ως μέλος του Συλλόγου μας η Μαρία ήταν από τα πλέον δραστήρια. Το 1976 μας ενθάρρυνε (το ΔΣ του Συλλόγου) να προσπεράσουμε τις δυσκολίες που δεν ήταν λίγες την εποχή εκείνη και μας βοήθησε αφάνταστα να εκδώσουμε την εφημερίδα "Αρτοζήνος". Με την ευαισθησία που την διέκρινε έδωσε ξεχωριστό χρώμα στην εφημερίδα και την έκανε αγαπητή στους πατριώτες.
Ήταν από την κατηγορία των ανθρώπων που οι δυσκολίες και οι αντιξοότητες της ζωής δεν τους πτοούν, δεν τους κάνουν μεμψίμοιρους, ούτε τους αναγκάζουν να κλειστούν στον εαυτό τους και να αποσυρθούν από τον κόσμο. Αντίθετα ήταν από αυτούς που αντιμετωπίζουν τη ζωή με αγωνιστικότητα και καρτερία. Είχε την ικανότητα να αποκομίζει από τις δυσκολίες σοφία και να μετουσιώνει τον πόνο σε αγάπη. Γι΄αυτό αγαπούσε τα παιδιά, τους ανθρώπους, το χωριό μας, τον κόσμο όλο. Αγαπούσε τη ζωή. Είχε άποψη για τα κοινά, τόσο τα τοπικά, όσο και τα γενικότερα, την οποία εξέφραζε, τη στήριζε με επιχειρήματα και την υποστήριζε όπου και όσο έπρεπε.
Η Μαρία έφυγε από τη ζωή αλλά ζει στη θύμηση και την καρδιά μας. Η ψυχή της, είμαι βέβαιος, φτερουγίζει εδώ γύρω και μας ακούει αυτή τη στιγμή. Θέλω να τη βεβαιώσω ότι όλοι εμείς που τη γνωρίσαμε, τη θυμόμαστε και θα τη θυμόμαστε όσο ζούμε αλλά θα την θυμούνται και οι μελλοντικές πολλές γενιές που θα την γνωρίζουν από το έργο της...".
Λογοτεχνικό έργο:
1) Ποιήματα.
*Γεύση Χρόνου, 1972: 48 ποιήματα.
*Βουρκωμένοι Άγγελοι, 1978: 36 ποιήματα.
*Καταθέσεις, 1983: 59 ποιήματα.
*Ρανίδες, 1990: 44 ποιήματα.
*"Ανέκδοτα": 26 ποιήματα που εξέδωσε ο λογοτέχνης Θ. Κ. Τρουπής στο περιοδικό "Σέρβου", 1988.
2) Πεζογραφήματα.
*Από το ημερολόγιο της Φτέρης, 1981: 8 πεζογραφήματα.
*Από το ημερολόγιο της Φτέρης, 1988: 13 πεζογραφήματα.
Κριτικές για το έργο της.
Για το έργο της Μαρίας έχουν γραφτεί πολλές κριτικές. Στο περιοδικό "Μοριάς" του Σερβαίου λογοτέχνη Θεοδώρου Τρουπή (1988), που είναι αφιερωμένο στη μνήμη της και περιλαμβάνει όλο το έργο της, υπάρχουν κριτικές 64 λογοτεχνών και ανθρώπων των γραμμάτων. Θα παραθέσουμε μερικές από αυτές. Θα εστιάσουμε όμως στην ομιλία του λογοτέχνη και προέδρου της Παγγορτυνιακής Ένωσης κ. Ηλία Γιαννικόπουλου, παραθέτοντας μικρά αποσπάσματα, στην εκδήλωση που οργάνωσε στη μνήμη της ο Σύνδεσμος Σερβαίων με το περιοδικό "Μοριάς" και την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών το 2005.
*Ηλίας Γιανικόπουλος.
"...Η Μαρία Παναγοπούλου, πρόσφερε με το έργο της τον ελάχιστο πνευματικό οβολό της για να μην χαθεί από τον κόσμο η ανθρωπιά, η τρυφερότητα, η ευαισθησία. Πάλεψε για να μην χαθεί από τη ζωή των ανθρώπων η καλοσύνη της ψυχής, η απλότητα του βίου, η αγάπη. Θέλησε να μας κάνει να μην αλλοτριώσουμε τις ψυχικές καταβολές μας, την ανθρώπινη φύση μας, την παιδική μας αθωότητα. Και συνάμα να μην ξεχάσουμε, οι εκ της ελληνικής επαρχίας ορμώμενοι, ποιοι είμαστε και από που ξεκινήσαμε. Να μην αρνηθούμε με άλλα λόγια , ούτε την καταγωγή μας, ούτε τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμά μας. Βασικό στοιχείο στο έργο της Μαρίας είναι η μνήμη. "Στέρεο το γιοφύρι της μνήμης μου" γράφει. Θυμάται αυτή και ενθυμούμενη αναλαμβάνει να θυμίζει και σε άλλους τα περασμένα. Το γιοφύρι αυτό της μνήμης δεν συνδέει μόνο το σήμερα της ποιήτριας με το παρελθόν, αλλά και με το μέλλον.
Το βιβλίο με τα πεζογραφήματα είναι ένα πολύτιμο σεντούκι αναμνήσεων, ένα πανάκριβο θησαύρισμα ψυχής. Περιλαμβάνει αναφορές για την Πρωτοχρονιά, τις Αποκριές, το Μεγαλοβδόμαδο, το Πάσχα, τη Μάνα, τη ζωή στο Γυμνάσιο, το ερημωμένο σχολείο του χωριού, τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου, το σαρανταήμερο και άλλα. Η γραφή της είναι ποιητική, δραματική, γεμάτη γλυκιά νοσταλγία και τρυφερή συγκίνηση. Με δύο λόγια μπορούμε να πούμε πως στο πεζογραφικό της έργο η Μαρία ξεφορτώνεται με χάρη το βαρύ φορτίο των αναμνήσεων και βιωμάτων της. Έτσι και αυτή βρίσκει την προσωπική της λύτρωση και σε μας δίνει την ευκαιρία να χαρούμε τα έργα της απλής τρυφερής πένας της.
Ως ποιήτρια, που κυρίως ήταν, αποτελούσε έναν ευαίσθητο αποδέκτη των μηνυμάτων του καιρού μας, που έβλεπε στο μέλλον και οραματιζόταν έναν καλύτερο κόσμο. Ήταν σκεπτόμενος και προβληματισμένος άνθρωπος η Μαρία, που με το δικό της τρόπο εξέφρασε την υπαρξιακή αγωνία του σημερινού ανθρώπου μέσα στη ζούγκλα της απρόσωπης αθηναϊκής μεγαλούπολης, το αδιέξοδο του τεχνολογικού πολιτισμού μας, την κοινωνική αδικία, τα παγκόσμια προβλήματα: της πείνας, των πόλεων, της οικονομικής εκμετάλλευσης, της ανθρώπινης μοναξιάς και του ανθρώπινου πόνου.
Τα περισσότερα από τα 185 ποιήματα που περιλαμβάνονται στις δημοσιευμένες ποιητικές συλλογές είναι σύντομα και ολιγόστιχα. Κάποια πολύστροφα ποιήματα με ηθογραφικό χρώμα θυμίζουν ελεγειακές μπαλάντες. Όλα πάντως είναι γραμμένα απλά με σαφήνεια και δωρική λιτότητα. Μερικά είναι τόσο σύντομα και περιεκτικά που θυμίζουν αρχαία ελληνικά επιγράμματα.
Πήγα να ειπώ, πως είμαι μόνη
Μα δεν πρόλαβα.
Είχε γεμίσει ο ουρανός χαρταετούς.
Σώπα.
Και τούτος ο ανήφορος
Σε ξάγναντο καινούριο βγαίνει.
Τους επιτάφιους θρήνους -ξέχασες;-
Ακολουθούν οι Αναστάσιμοι αίνοι.
Στα ποιήματά της εκφράζει πολλές φορές αντιφατικά συναισθήματα χαράς και λύπης, αισιοδοξίας και απελπισίας, παραίτησης από τη ζωή αλλά και μαχητικότητας. Δεν διστάζει να πάρει το μέρος των ταπεινών και καταπιεσμένων όπου γης, που μάχονται για την ελευθερία και το δίκιο τους.
Πεδίο βολής η ψυχή μου,
Όπου υπό καθεστώς Ειρηνικής συνύπαρξης
Με κάλυψη το πρόσχημα της ισορροπίας
Εξασκούμαι στην πολεμική, με άσφαιρα πυρά οι αντινομίες.
Η Μαρία μπορεί να ζούσε καθηλωμένη εξ ανάγκης στο κελί του προσωπικού μαρτυρίου της, αλλά είχε υψωμένες τις κεραίες της για να συλλαμβάνει τα πάθη και τα βάσανα του κόσμου, που αλίμονο, δεν έχουν τελειωμό.
*Μήτσος Κατσίνης.
"...Η Μαρία Παναγοπούλου με τις καταθέσεις ανέβηκε ένα ακόμη σκαλοπάτι στην ποίηση μας, οδοιπορεί μέσα στο χρόνο χωρίς ψευδαισθήσεις, γυρεύει την κατάκτηση της ζωής για το καλό του ανθρώπου, τη διαγραφή της τραγικότητας, το αδελφικό γέλιο, για να γράψει την προσευχή του καλοκαιριού, να μιλήσει καλύτερα για την παγκόσμια ειρήνη..."
*Κώστας Λογαράς.
"...Η ποίησή σου είναι μια φωνή που πότε ακούγεται θλιμμένη, πότε σαν κήρυγμα, μερικές φορές εκστατική. Η θλίψη σου με συγκινεί η έκστασή σου είναι πιστεύω ποίηση. Μέσα από τη δουλειά σου βγαίνει ένας άνθρωπος με ευαισθησίες που αγωνιά, αλλά και αγωνίζεται..."
*Τατιάνα Γκρίτση Μιλιέξ.
"...Θαυμάσια η δουλειά σου. Μοιάζει να είσαι ο τελευταίος των λυρικών μας ποιητών. Ο σκοπός σου ισάξιος με το δημοτικό μας τραγούδι, πρέπει να μπει αγωνιστικά..."
*Λεία Χατζοπούλου-Καραβία.
"...Η Μαρία Παναγοπούλου έζησε παιδί σε χωριό. Η μνήμη της είναι ταμείο πλούσιο από τις καταθέσεις της γιαγιάς, των συνήλικων, της φύσης, των ηθών και των εθίμων του τόπου...
Καθηλωμένη στο κρεβάτι από την εφηβεία ως τα ώριμά της χρόνια, είχε όλον τον καιρό να οξύνει την αναδρομική ματιά της, να ξαναθυμηθεί κάθε λεπτομέρεια, να περπατήσει νοερά στα τοπία που τότε γνώριζε κάθε λιθάρι τους κι΄ακόμα διαβάζοντας και γράφοντας επί καιρούς να βρει τον τρόπο να πει ισόρροπα όλα αυτά. Στα πεζογραφήματά της περνάει ένας κόσμος ολόκληρος. Τα χρόνια που αργοκυλάνε από την Πρωτοχρονιά σε Απόκριες, από Μεγαλοβδόμαδα σε Πρωτομαγιά, από καλοκαίρι σε φθινόπωρο, και πάλι από την αρχή, οι ζωές που αργοκυλάνε μες στο ποτάμι της παράδοσης, κι΄οι παραπόταμοι που βγαίνουν έξω από αυτό μεταναστεύουν στην πόλη, ονειρεύονται αστική σταδιοδρομία σαν τη μικρή Μαρία, συχνά χάνονται μέσα στη γη άνυδρη που τα ρουφά και τ΄αφανίζει. Όλα βρίσκουν τη θέση τους στην αδρή, λιτή, ελλειπτική γραφή της Μαρίας Παναγοπούλου...".
>>
