Ηλίας Θ. Χειμώνας, υποπτέραρχος ε.α. ιατρός καρδιολόγος (1945-2010)

Οι διαιτητικές συνήθειες κάθε λαού εξαρτώνται από τα προϊόντα που παράγει η χώρα του καθώς και από τις παραδόσεις, τις συνήθειες και τις αντιλήψεις του. Ο Ελληνικός λαός επί αιώνες στήριζε τη διατροφή του στη γεωργική κυρίως παραγωγή (δημητριακά, όσπρια, λαχανικά, λάδι και φρούτα) και συμπλήρωνε τη δίαιτα του με ψάρια, γαλακτοκομικά (γιαούρτι και τυρί κατσικίσιο, που είναι σχετικά φτωχό σε λίπος) και λιγότερο με κρέας από πουλερικά και αιγοπρόβατα.

Τις τελευταίες όμως δεκαετίες, η ανάπτυξη των επικοινωνιών και του εισαγωγικού εμπορίου και η βελτίωση του κατά κεφαλή εισοδήματος της χώρας μας οδήγησαν στη βαθμιαία αλλαγή του διαιτολογίου και τον εμπλουτισμό του κυρίως με κτηνοτροφικά προϊόντα εισαγόμενα από τη Βόρειο Ευρώπη ή και από αλλού (κρέατα από την Αργεντινή κλπ).

Ο χρόνος όμως έδειξε ότι η στροφή αυτή δεν αποτέλεσε βελτίωση. Βέβαια οι Έλληνες έγιναν παχύτεροι και τα παιδιά τους γίνονται ψηλότερα από τις προηγούμενες γενιές, ίσως γιατί τρώνε περισσότερο, όμως την ίδια περίοδο αυξήθηκε η θνησιμότητα από καρδιαγγειακά κυρίως νοσήματα. Το φαινόμενο αυτό ασφαλώς είναι δυσάρεστο αλλά δεν είναι παράδοξο. Έχει σαφή επιστημονική εξήγηση.

Μεγάλες και αξιόπιστες μελέτες, επιδημιολογικές, γενετικές, πειραματικές και κλινικές έχουν αποδείξει ότι διατροφή πλούσια σε ζωικά λίπη αυξάνει τη χοληστερίνη στο αίμα των ανθρώπων και των ζώων και οδηγεί σε αθηρωμάτωση των αρτηριών και εκδήλωση σοβαρών, πολλές φορές θανατηφόρων νοσημάτων, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου, τα αρτηριακά ανευρύσματα, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και οι περιφερικές αρτηριοπάθειες.. Για το λόγο αυτό τα τελευταία χρόνια έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον στον επιστημονικό κόσμο αλλά και στις ηγεσίες των αναπτυγμένων χωρών για τη σωστή διατροφή και ιδίως για το πρότυπο που από χρόνια ακολουθούσαν οι Έλληνες αλλά και οι άλλοι λαοί της Μεσογείου. Το διαιτητικό αυτό πρότυπο επικράτησε να λέγεται στη διεθνή βιβλιογραφία μεσογειακή δίαιτα.

Στις 11 Απριλίου 1997 πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μια συνάντηση κορυφαίων επιστημόνων της Ευρώπης για να συζητήσουν και να εισηγηθούν πάνω στο θέμα της Μεσογειακής διατροφής και του ελαιολάδου. Η ομάδα των επιστημόνων κατέληξε σε μια Διεθνή Δήλωση Κοινής Αποδοχής (International Consensus Statement). Tα σπουδαιότερα σημεία της δήλωσης αυτής είναι περιληπτικά τα εξής:

Η παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα χαρακτηρίζεται από άφθονες φυτικές τροφές όπως ψωμί, ζυμαρικά, λαχανικά, σαλάτες, κηπευτικά, φρούτα, καρπούς. Το ελαιόλαδο αποτελεί την κύρια πηγή λίπους. Περιλαμβάνει μικρές ή μέτριες ποσότητες ψαριών, πουλερικών, γαλακτοκομικών και αυγών, μόνο μικρές ποσότητες κόκκινου κρέατος και μικρές ή μέτριες ποσότητες κρασιού που καταναλώνεται στη διάρκεια των γευμάτων.

Αυτή η δίαιτα είναι φτωχή σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, πλούσια σε υδατάνθρακες και φυτικές ίνες και έχει μεγάλη περιεκτικότητα μονοακόρεστων λιπαρών οξέων που προέρχονται από το ελαιόλαδο.

Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η Μεσογειακού τύπου δίαιτα, στην οποία το ελαιόλαδο είναι η κύρια πηγή λιπαρών, συμβάλει στην πρόληψη των παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως είναι οι διαταραχές των λιπιδίων, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία. Έτσι οδηγεί στην πρωτοπαθή και δευτεροπαθή πρόληψη της στεφανιαίας νόσου. Πρωτοπαθής πρόληψη λέγεται αυτή που απευθύνεται σε υγιή άτομα και δευτεροπαθής αυτή που αφορά άτομα με εκδηλωμένη ήδη στεφανιαία ή άλλη αθηρωματική νόσο. Επιπρόσθετα υπάρχουν ενδείξεις που συνηγορούν ότι η δίαιτα αυτή παίζει προληπτικό ρόλο για μερικούς καρκίνους .όπως είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού, του αναπνευστικού δένδρου και λιγότερο του μαστού, του προστάτη και του ενδομητρίου.

Ο τρόπος με τον οποίο προστατεύει η Μεσογειακή δίαιτα είναι πολλαπλός. Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα του ελαιολάδου μειώνουν το βλαβερό κλάσμα της χοληστερίνης, την LDL-χοληστερίνη, χωρίς να μειώσουν το καλό κλάσμα, την HDL-χοληστερίνη. (Σημειώνουμε εδώ ότι τα σπορέλαια, όπως το ηλιέλαιο, μειώνουν μεν την LDL-χοληστερίνη αλλά παράλληλα μειώνουν και την αγγειοπροστατευτική χοληστερίνη, την HDL-χοληστερίνη). Οι αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει το ελαιόλαδο και τα διάφορα λαχανικά και κηπευτικά (βιταμίνη Ε, βιταμίνη C, καροτένια, φλαβινοειδή, θειολικές ενώσεις κ ά.) εμποδίζουν την οξείδωση της LDL που είναι γνωστό ότι αρχίζει τη διαδικασία της αθηροσκληρώσεως. Οι φυτικές ίνες των κηπευτικών μειώνουν την απορρόφηση των λιπών και συμβάλουν στην αποφυγή της παχυσαρκίας και της υπερχοληστερολαιμίας. Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα του ελαιολάδου και τα ω-3 πολυακόρεστα των ψαριών έχουν αντιθρομβωτική δράση και μειώνουν τις θρομβώσεις (εμφράγματα, εγκεφαλικά).

Ενώ τα κορεσμένα λιπαρά οξέα που περιέχονται στα ζωικής προέλευσης λίπη σχετίζονται με καρκίνους του πεπτικού συστήματος, τα φρέσκα λαχανικά και τα φρούτα, χάρη στις βιταμίνες και σε άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχουν, προστατεύουν από τους καρκίνους που προαναφέραμε.

Η ομάδα των επιστημόνων συστήνει

α. Να διατηρηθεί η παραδοσιακή μεσογειακή δίαιτα στις χώρες (όπως η Ελλάδα),

που την ακολουθούσαν και πρόσφατα απομακρύνθηκαν από αυτή.

β. Να προωθηθεί η μεσογειακή δίαιτα στις Βορειοευρωπαϊκές χώρες.

γ Να ενθαρρυνθούν οι προμηθευτές και οι παρασκευαστές τροφίμων

να βάζουν στα φαγητά υγιεινές τροφές, όπως το ελαιόλαδο.

δ Να τροποποιηθούν οι νομοθεσίες και οι κανονισμοί των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ώστε να προβλέπουν και να συνιστούν τη μεσογειακή δίαιτα

Στην προσπάθεια πρέπει να συμμετέχουν όλοι όσοι ασχολούνται με τα τρόφιμα, (βιομηχανίες τροφίμων, σούπερ-μάρκετ, κέτεριγκ), η Κυβέρνηση, τα Νοσοκομεία και οι ασχολούμενοι με την υγεία, τα σχολεία, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και βέβαια οι καταναλωτές, που τελικά είναι ικανοί να επιβάλουν στους προμηθευτές τροφίμων τις προτιμήσεις τους.

Η Ελλάδα, προικισμένη από το Θεό με πλούσια γεωργική παραγωγή, διαθέτει όλα τα απαραίτητα τρόφιμα σε αφθονία για να θρέψει υγιεινά τον πληθυσμό της, αρκεί ο Ελληνικός λαός να επανέλθει (και στο θέμα της διατροφής) στις παραδόσεις του.

<-->