Όλοι μας πικραθήκαμε από τα σχόλια των ξένων για την οικονομική κρίση που βιώνουμε αλλά και τους χαρακτηρισμούς των Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών μέσων ενημέρωσης για τους Έλληνες. Τα περισσότερα σχόλια ήταν τουλάχιστον υπερβολικά όπως και οι χαρακτηρισμοί από μεγαλόσχημους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες, της Ευρώπης κυρίως. Είναι γεγονός ότι όταν με τους χαρακτηρισμούς θίγεται η αξιοπρέπεια ενός λαού και η εθνική του υπερηφάνεια τότε όλη η κοινωνία νοιώθει ταπεινωμένη σαν να βγήκε ηττημένη από έναν πόλεμο σαν να έχασε μια μεγάλη μάχη.
Κάθε λαός με συλλογική κρίση και υποκειμενικά θεωρεί ότι υπάρχουν λόγοι που τον κάνουν να αισθάνεται εθνική υπερηφάνεια και στις περισσότερες περιπτώσεις το ειδικό βάρος και η ισχύς που εκτιμά για τον εαυτό του ως εθνική οντότητα, είναι μεγαλύτερο από αυτό που εκτιμούν οι άλλοι για αυτόν. Στη δική μας περίπτωση πρέπει να αναλογιστούμε ότι οι καταιγιστικοί αρνητικοί χαρακτηρισμοί, των ξένων για τους Έλληνες έγιναν διότι η οικονομική δυσπραγία που ενέσκηψε στη χώρα και το μεγάλο έλλειμμα στον προϋπολογισμό, αναπόφευκτα δημιούργησε και έλλειμμα ισχύος της χώρας.
Τα πιο πάνω τα αναφέρω για τον εξής λόγο:
Οσάκις η πατρίδα μας είχε έλλειμμα ισχύος, είτε λόγω οικονομικής κρίσης, πού έζησε τους τελευταίους δύο αιώνες κατ επανάληψη, είτε λόγω αποδυνάμωσης της εσωτερικής σταθερότητας της χώρας, λόγω εμφυλίων πολέμων και διχασμών , κάποιοι έβρισκαν την ευκαιρία να επισημάνουν τα ελαττώματα της φυλής των Ελλήνων.
Αλλά και παλαιότερα, αν διαβάσει κανένας τα κείμενα των περιηγητών του 18ου και 19ου αιώνα, τότε που το γένος στέναζε κάτω από την Τουρκική και την Ενετική κυριαρχία ,θα βρει αρνητικά σχόλια για το χαρακτήρα του Έλληνα.
Εγώ θα πάω και ακόμη πιο παλαιότερα μόλις η πατρίδα μας, όπως τη γνωρίζουμε σαν γεωγραφικό χώρο , κατελήφθη από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Τότε διαπρεπείς Λατίνοι αξιωματούχοι εύρισκαν πολλά ελαττώματα για τους Έλληνες. Γραικούς μας ονόμαζαν τότε! Θα αναφερθώ συγκεκριμένα σε έναν από τους πλέον γνωστούς και εξέχοντες Ρωμαίους, πού όλοι λίγο πολύ τον γνωρίζουμε. Πρόκειται για τον Μάρκο Τύλλιο Κικέρωνα ή απλώς Κικέρωνα. Ήταν ρήτορας πολιτικός και φιλόσοφος που έζησε στα τέλη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας (106 π.χ.-43 π.χ.). Έζησε και σπούδασε στην Ελλάδα αποκτώντας βαθιά εμπειρία για την ελληνική πραγματικότητα της εποχής εκείνης, που λόγω της διχόνοιας μεταξύ των πόλεων και των εμφυλίων πολέμων και εκείνων με τους επίγονους του Αλεξάνδρου είχε παρακμάσει πλήρως η άλλοτε ευημερούσα και προοδεύουσα φυλή των Ελλήνων .
Παραθέτω ακριβώς τα λόγια του μεγάλου αυτού Λατίνου, όπως τα έγραψε το 59 π.χ. υπερασπιζόμενος στα δικαστήρια έναν συμπατριώτη του.
«Είναι αληθές ότι θα πω για την ελληνική φυλή. Δεν της αρνούμαι τη λαμπρότητα του λόγου, την επίδοση στα γράμματα και τις καλές τέχνες, ούτε το χάρισμα της ιδιοφυΐας , της ρητορείας και οτιδήποτε άλλο διεκδικήσουν δεν μπορώ παρά να τους το αναγνωρίσω. Όμως το έθνος αυτό δεν αντελήφθη ποτέ τη σοβαρότητα της μαρτυρίας που απαιτεί απόλυτη εντιμότητα. Από πού προέρχεται η φράση ˝ μου δανείζεις μαρτυρία, ˝ από Γάλλους ίσως ή από Ισπανούς; Είναι καθαρά Ελληνική. Ακόμη και οι αγνοούντες την ελληνική γνωρίζουν καλά την έννοια της φράσης αυτής. Παρακολούθησε με πόση αυθάδεια συζητούν και με πόσης έλλειψη σοβαρότητας διαλέγονται και θα αντιληφθείτε ότι υπό ουδενός ενδοιασμού διακατέχονται. Σε καμία περίπτωση δεν απαντούν ευθέως στο ερώτημα που τίθεται. Αντίθετα πλατειάζουν δολιχοδρομούντες. Ουδέποτε ενδιαφέρονται να αποδείξουν τους ισχυρισμούς τους αποφεύγοντας τους κινδύνους της απόδειξης.
Πως να λάβει κανείς σοβαρά υπόψη ανθρώπους για τους οποίους ο όρκος είναι παιχνίδι, η μαρτυρία εμπαιγμός, η υπόληψη κενή σκιά; Ανθρώπους για τους οποίους ο έπαινος, η υποχρέωση, τα συγχαρητήρια ακόμη και η οικονομική κατάσταση οφείλονται σε αναιδή ψευδολογία; Είναι γνωστόν άλλωστε, ότι οι ελληνικές πολιτείες διοικούνται κατά τρόπο τυχάρπαστο από ανεύθυνες συνελεύσεις.
Η παλαιά και ένδοξη Ελλάδα με το κλέος και την ευδαιμονία της καταστράφηκε πάντοτε από το ίδιο κακό αίτιο. Δηλαδή την αχαλίνωτη δράση και την ανευθυνότητα των συνελεύσεών της. Τους θώκους της εξουσίας καταλάμβαναν σχεδόν πάντοτε άνδρες αδαείς και άσχετοι προς όλα τα θέματα. Αυτοί περιέπλεκαν σχεδόν την πολιτεία σε μάταιους πολέμους και περιπέτειες. Τα αξιώματα δίνονταν στους ταραχοποιούς και διώκονταν όσοι είχαν προσφέρει καλές υπηρεσίες.
Τέτοια δε συνέβαιναν ακόμη και στην Αθήνα τον καιρό εκείνο που θαυμαζότανε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο. Να θυμάστε λοιπόν όποτε πρόκειται για ελληνικά ψηφίσματα ότι αυτά δεν είναι παρά το παραλήρημα ενός αλλοπρόσαλλου όχλου, φωνή ανθρώπων ουτιδανών, κραυγή άκριτη και αστάθμητη λαού ανόητου και ψεύτη και η φρενίτιδα της συνέλευσης του πλέον επιπόλαιου όλων των εθνών!»
Τα παραπάνω σχόλια γράφτηκαν, από έναν εξέχοντα πολιτικό και φιλόσοφο που έτρεφε φιλικά αισθήματα για την Ελλάδα, τέσσερες αιώνες μετά από την εποχή των περσικών πολέμων και του χρυσού αιώνα του Περικλέους που ακολούθησε. Τότε που η ακμή του Ελληνισμού ήταν στο απόγειό της.
Μπορεί να μας φαίνονται εξωπραγματικά αλλά ας σκεφτούμε μήπως δεν βλέπουμε τα ελαττώματα της φυλής μας επειδή εθελοτυφλούμε; Μήπως έτσι έχουν τα πράγματα, αφού πολλά από τα πιο πάνω μοιάζουν πως γράφτηκαν περιγράφοντας τη σημερινή κατάσταση ; Μήπως αν στα λόγια του Κικέρωνα τη λέξη συνέλευση την αντικαταστήσουμε με την λέξη –κοινοβούλιο- δεν περιγράφει την ελληνική πραγματικότητα;
Θα αναφέρω και ένα συνειρμό που έκανα στο μυαλό μου. Όταν για πρώτη φορά αντίκρισα τα σπασμένα μάρμαρα στην Πανεπιστημίου, έξω από τη Βιβλιοθήκη και τα προπύλαια, θυμήθηκα τα πιο πάνω λόγια του Κικέρωνα και σκέφτηκα τούτη η καταστροφή είναι: ˝ έργο από το παραλήρημα ενός αλλοπρόσαλλου όχλου ˝. Τέτοιες καταστροφές και βανδαλισμοί δημόσιας περιουσίας και υποδομών δεν έχουν γίνει πουθενά στον κόσμο. Ακόμη και στις περιπτώσεις λαϊκών εξεγέρσεων και επαναστάσεων, καταστροφές δημοσίων κτιρίων και κρατικής περιουσίας αποφεύχθηκαν.
Αυτοί ήμαστε και κυρίως εκείνοι που κατευθύνουν τον αλλοπρόσαλλο όχλο. Μην μας κακοφαίνεται όταν κάποια διεθνή ΜΜΕ μας στολίζουν κατά καιρούς. Η δική μας ηγεσία πολιτική και πνευματική δεν μπόρεσε να εξαλείψει τα ελαττώματα της φυλής και να την ανυψώσει πολιτιστικά. Ταλανίζεται το έθνος μας, τα εκατόν ογδόντα τόσα χρόνια από την απελευθέρωσή του από εσωτερικές έριδες και διαμάχες, μέχρι αλλεπάλληλα στρατιωτικά πραξικοπήματα και δικτατορίες.
Παρόλο ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε δείξει σημάδια σταθεροποίησης του δημοκρατικού πολιτεύματος, τώρα διαμορφώνουμε συνθήκες αυτοκαταστροφής και επαληθεύονται οι χαρακτηρισμοί του Κικέρωνα για τους Έλληνες– αλλοπρόσαλλος όχλος-! Δυστυχώς δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες ότι με τις αστήρικτες αλληλοκαταγγελίες και τη ρητορική μίσους δυναμιτίζουν την πολιτική σταθερότητα που έχει ανάγκη ο τόπος για να ανασυγκροτηθεί και να ορθοποδήσει.
Αντί να ομονοήσουν και να αναζητήσουν λύσεις που θα ανακουφίσουν τη χειμαζόμενη κοινωνία εξαντλούνται σε δικονομικής φύσεως ενέργειες πως θα παγιδεύσουν τον αντίπαλο τους ή διατυπώνοντας εξωπραγματικές θεωρίες για την επίλυση της κρίσης. Έτσι αποπροσανατολίζεται η κοινωνία ή φανατίζεται ένα μέρος αυτής που δικαιολογημένα αισθάνεται αγανάκτηση για την δυσμενή κατάσταση που έχει περιέλθει και έτσι όλοι μαζί ωθούμε τα πράγματα σε πολύ χειρότερες καταστάσεις.
Ας επανέλθουμε όμως στον Κικέρωνα. Τα χρόνια που σπούδαζε στην Ελλάδα διαπίστωσε την κατάντια και την μιζέρια που επικρατούσε στη χώρα και την απέδωσε στη διαφθορά γιαυτό και κυνήγησε τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα προσπαθώντας να σώσει τη χώρα του από τα ίδια δεινά που χάθηκε ή Ελλάδα. Όπως ανέφερα παραπάνω ,ο Κικέρων ήταν βαθύτατα γνώστης των Ελληνικών πραγμάτων. Δεν πίστευε στην αποτελεσματικότητα της Αθηναϊκής δημοκρατίας, όπου την θεωρούσε υπαίτια για την κοινωνική διάλυση μιας χώρας, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η διοίκηση μιας κυβέρνησης, καθώς και μιας κηδεμονίας, πρέπει ν’ αποβλέπει στο καλό αυτού που κηδεμονεύεται και όχι στο καλό του κηδεμόνα», «Το κακό εύκολα καταπνίγεται στη γέννησή του, αλλά μεγαλώνει και δυναμώνει με την ανοχή.» «Έθνος που έχει υψηλό πολιτισμό, πρέπει να πολεμάει μοναχό του για την υπεράσπιση της ύπαρξής του.» και μια ρήση του Κικέρωνα ακόμα, που νομίζω είναι διδαχτική : « Το πολιτικό έγκλημα δεν πρέπει να μετριέται από τις συνέπειές του, μα απ’ την κακή πρόθεση με την οποία εκτελείται.»
Τέλος σε μια επιστολή του, προς τον αδελφό του, ο μεγάλος αυτός ρήτορας, αποδίδει στους Έλληνες δολιότητα, μηχανορραφίες, εχθρότητα, κουφότητα, αστασία και επιτηδειότητα στην κολακεία. Εξηγεί μάλιστα τα ελαττώματα αυτά, αποδίδοντάς τα στην μακροχρόνια δουλεία των Ελλήνων. Και μιλάμε για τον 1ο αιώνα π.Χ., αν προσθέσουμε και τους άλλους αιώνες δουλείας της χώρας, στους επόμενους επικυρίαρχους, γίνεται αντιληπτό γιατί έχουν ριζώσει βαθιά τα πιο πάνω ελαττώματα στην κοινωνία μας και είναι πλέον δύσκολο να τα αποτινάξουμε για να ανυψωθεί το πολιτιστικό επίπεδο του λαού μας.
Θα μου πείτε όμως : Τα είπε αυτά ο Κικέρων και λοιπόν, κάτι τρέχει στα γύφτικά. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Τα κλασικά κείμενα των Λατίνων όπως και των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων είναι αντικείμενο μελέτης όχι μόνο από τους ειδικούς και τους πανεπιστημιακούς αλλά και από απλούς ανθρώπους πολύ περισσότερο από πολιτικούς, δημοσιογράφους, και πνευματικούς ανθρώπους. Και μέσα από αυτά διαμορφώνονται και αντιλήψεις για πολλά θέματα.
Ας ελπίσουμε ότι τα νέα παιδιά, που σπουδάζουν στα ξένα πανεπιστήμια και φέρνουν στις αποσκευές τους κομμάτι από την ευρωπαϊκή κουλτούρα, θα αποτελέσουν το προζύμι για να υπάρξει μια κάποια πολιτιστική ζύμωση στην Ελληνική κοινωνία που θα βελτιώσει το επίπεδο και θα εξαλείψει την εχθρότητα και τα πάθη που υποβόσκουν στις τάξεις του λαού μας. Δεν μιλάμε για μεγαλόπνοες καταστάσεις, εννοούμε απλά πράγματα να σεβόμαστε τους Νόμους, να προστατεύουμε το περιβάλλον, να τηρούμε τις υποχρεώσεις μας και να μην επιδιώκει ο ένας να βγάλει το μάτι του άλλου!.
Δεν έχουμε μόνο έλλειμμα δημοσιονομικό ˙ μας λείπει η αίσθηση της συλλογικής μοίρας και μια μερίδα της κοινωνίας μας ακούει με ενδιαφέρον την ιδεολογία μίσους που διακηρύττουν μερικές πολιτικές παρατάξεις, εκτός και εντός του κοινοβουλίου. Είναι καιρός να αφυπνισθούμε. Μόνοι μας πρέπει να βγάλουμε τη χώρα από το τέλμα για να βουλώσουμε και τα στόματα που διατυπώνουν προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για το λαό μας.
Η.Κ.Θαρρετός
