Είναι αυτό που ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ είχε προείπει, 450 χρόνια πριν: «Ο ηλίθιος θεωρεί τον εαυτό του σοφό, αλλά ο σοφός θεωρεί τον εαυτό του ηλίθιο». Σε δύο καθηγητές Κοινωνικής Ψυχολογίας, τον Ντέιβιντ Ντάνινγκ του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και τον Τζάστιν Κρούγκερ του Πανεπιστημίου της  Νέας Υόρκης, χρωστάμε την επισήμανση του φαινομένου, από μια μελέτη τους που εξέδωσαν το 1999. Το ερέθισμα τους δόθηκε από ένα γεγονός που συνέβη τον Απρίλιο του 1995 στο Πίτσμπουργκ. Κάποιος ονόματι Μακάρθουρ Γουίλερ συνελήφθη έπειτα από ληστείες δύο τραπεζών.  Ο τύπος αυτός, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο γινόταν αόρατος, είχε πασαλείψει με χυμό λεμονιού όλο του το πρόσωπο στη διάρκεια των ληστειών, όντας πεπεισμένος  (ποιος ξέρει από ποια επιφοίτηση) ότι ο χυμός του λεμονιού λειτουργούσε ως αόρατο μελάνι και δεν μπορούσε κανείς να τον δει. Οι δύο καθηγητές, λοιπόν,  απορημένοι, αποφάσισαν να ερευνήσουν συστηματικά αυτό το νέο φαινόμενο χρησιμοποιώντας για το πείραμά τους φοιτητές Ψυχολογίας. Τους έδωσαν να συμπληρώσουν ορισμένα τεστ λογικής και γραμματικής και να βαθμολογήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους. Να μην πολυλογούμε, οι φοιτητές που είχαν γράψει χειρότερα είχαν αξιολογήσει τα τεστ τους με πολύ πιο υψηλούς βαθμούς, εν αντιθέσει με τους καλύτερους φοιτητές που είχαν κατεβάσει τους βαθμούς τους εμφανώς χαμηλότερα στην αυτοαξιολόγησή τους. 

.  Εξυπακούεται ότι αυτό το φαινόμενο  δεν συναντάται σε άλλους λαούς,  τους κατοίκους της Ανατολικής Ασίας φερ’ ειπείν, που έχουν ως κύριο μέλημα την αυτοβελτίωση και την αυτοκριτική –μη αξιολογώντας οπωσδήποτε ορθώς τον εαυτό τους–  μιας κοινωνίας που προβάλλει διαφορετικά υπαρξιακά ζητούμενα. Είναι μια διαπίστωση αυτονόητη αλλά και ένα απόσταγμα στα μεταγενέστερα χρόνια των ερευνών του  Καναδού καθηγητή Ψυχολογίας Στιβ Χάινς και της ομάδας του, στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια.

Οι έρευνες πλέον έχουν επεκταθεί σε όλους τους τομείς δράσης του δυτικού ανθρώπου και το «σύνδρομο ανωτερότητας» είναι παρών και με τη βούλα των ειδικών. Δηλαδή, το βασικό συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι οι άνθρωποι με περιορισμένες δεξιότητες, όντας στην κατώτερη βαθμίδα,  αυτοαξιολογούνται ως καλύτεροι, επαινώντας την αποτυχία τους και υπερεκτιμώντας τον εαυτό τους. Φθάνουν στο σημείο να θεωρούν ότι οι γνώσεις τους αγγίζουν το επίπεδο των ειδικών, σε τομείς όπως η υγεία, η οικονομία, η συναισθηματική νοημοσύνη, τα μαθηματικά, η ιατρική και η λογική σκέψη. Και όλα αυτά διότι είναι ανίκανοι να εντοπίσουν τα κενά που έχουν στη γνώση κάνοντας λάθος εκτιμήσεις και λαμβάνοντας λάθος αποφάσεις επίσης. Είναι απόρροια της ανθρώπινης τάσης για αυταπάτη και ανάγκη ψευδαίσθησης ανωτερότητας.

Είναι μια γνωστική παρέκκλιση, ένα τρικ του μυαλού μας,  λόγω των διαστρεβλώσεων στην  ικανότητα κρίσης και λήψης αποφάσεων που προκαλείται από βεβιασμένες εγκεφαλικές διαδικασίες που εδράζονται σε προκαταλήψεις, παρεξηγήσεις ή ανεπαρκή δεδομένα.