Τα τάματα

Οι πιστοί  χριστιανοί συχνά πυκνά αποθέτουν τα μάτια στις εικόνες της Παναγίας ή των Αγίων μας, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, ή απλώς να εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη τους, ή σε κάποιες άλλες περιπτώσεις να…παρακαλέσουν τον Άγιο με ένα «τάμα» για να βοηθήσει στην πραγματοποίηση μιας επιθυμίας τους.

Όλα αυτά που συνήθως «τάζουν» οι πιστοί και τα αφιερώνουν σε ιερά της Εκκλησίας μας πρόσωπα ονομάζονται «αναθήματα». Η λέξη προέρχεται από το ρήμα

Η εικόνα της Μεγαλόχαρης στην Τήνο, πίσω από τα τάματα

«ανατίθημι» που σημαίνει αναθέτω, εμπιστεύομαι-αφιερώνω.

 Συνήθως τα τάματα είναι προσφορές ή αντιπροσφορές. Παρακαλεί, δηλαδή, ο πιστός έναν Άγιο, να του πραγματοποιήσει μια επιθυμία, υποσχόμενος να του το ανταποδώσει με την προσφορά ενός αντικειμένου. Τάξιμο βέβαια, μπορεί να είναι και κάτι απλό, όπως, π.χ., να δώσει στο παιδί του το όνομα του Αγίου, να νηστέψει για κάποιο διάστημα, να φορέσει μαύρα ενδύματα δεκαπέντε ημέρες πριν τη γιορτή της Παναγίας, και να ανέβη με τα γόνατα στην Παναγιά της Τήνου.

Αναθήματα υλικά αλλά και πνευματικά, αναφέρονται και στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ιακώβ, φεύγοντας από τη Μεσοποταμία, υποσχέθηκε στο Θεό την ίδρυση ιερού χώρου προσευχής. Οι Άγιοι θεοπάτορες Ιωακείμ και ΄Αννα  υποσχέθηκαν να αφιερώσουν στην υπηρεσία του Θεού το παιδί τους, την Παναγία μας, όπως και έκαναν όταν  υπέργηροι έγιναν γονείς της.

Τα τάματα είναι μια πανάρχαια συνήθεια των πιστών όλου του κόσμου και όλων των εποχών. Στους αρχαίους Έλληνες υπήρχε η συνήθεια οι πιστοί να προσφέρουν αφιερώματα στους θεούς τους, τα οποία μπορεί να ήταν ευτελούς αξίας, Από εκείνα τα χρόνια συνήθιζαν να εναποθέτουν στα ιερά τους και στα αγάλματά τους ομοιώματα πασχόντων μελών του σώματός τους, κάτι που το συναντάμε και στις μέρες μας που χριστιανοί εναποθέτουν σε θαυματουργές εικόνες. Στη μάχη του Μαραθώνα, οι Αθηναίοι είχαν «τάξει» στη θεά Άρτεμη να της θυσιάσουν τόσες κατσίκες όσοι οι εχθροί που θα σκότωναν! Επειδή μάλιστα σκότωσαν πάρα πολλούς κι αδυνατούσαν να εκπληρώσουν αυτή τους την υποχρέωση, μετέτρεψαν το τάξιμο σε 500 ζώα κάθε χρόνο..

Στη βαθύτερη έννοιά του, δυστυχώς πολλές φορές το τάξιμο είναι ουσιαστικά ένα είδος συμφωνίας, μια εμπορική πράξη μεταξύ του πιστού και του ιερού προσώπου, που δεν συνάδει με τη συμπεριφορά ενός καλού χριστιανού.

Το καλύτερο ανάθημα πάντως για την Ορθοδοξία μας, ήταν και είναι η αφιέρωση του ίδιου μας του εαυτού στο Χριστό, δηλαδή να ζούμε – σύμφωνα με τις δυνάμεις του ο καθένας– έτσι όπως ο Χριστός μάς έχει ζητήσει.

Το δικό μου ανάθημα στον άγιο Νικόλα .   

Όσο μεγαλώνουμε, τόσο η μνήμη μας αλητεύει στις εμπειρίες των παιδικών μας χρόνων. Και τι θυμήθηκα !!!;  …..

Στο Γυμνάσιο στη δεκαετία του 50, ίσως και αργότερα, δίναμε γραπτές εξετάσεις και το πρώτο εξάμηνο της σχολικής χρονιάς σε όλα τα μαθήματα. Το πρόγραμμα οι καθηγητές μας το έδιναν μετά τον εκκλησιασμό στις 30 Ιανουαρίου που ήταν η  σχολική γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Η προετοιμασία για καλά αποτελέσματα ξεκινούσε από τις Χριστουγεννιάτικες διακοπές με διάβασμα. Έτσι και εγώ είπα στις διακοπές να προετοιμαστώ διαβάζοντας την «Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος», αλλά κάτι δεν μου πήγαινε καλά, διακοπές και να διαβάζω!!

Δεξιά η εκκλησία του Αγιονικόλα, και αριστερά το σχολείο του Μπούφη

Ταγιαννιού την άλλη μέρα (Από τις χειρότερες της σχολικής χρονιάς) πηγαίνοντας στα Λαγκάδια, όπως συνήθιζαν όλα τα παιδιά τότε, προσκύνησα τον Άγιο Νικόλα στου Μπούφη, με προσευχή προμελετημένη για να με βοηθήσει να γράψω καλά στο μάθημα της Ιστορίας, με «πάρε – δώσε», με άλλα λόγια σκέφθηκα το τάληρο που μου είχε δώσει η μάνα μου να περάσω τη βδομάδα να το δώσω στον Αγιονικόλα. Έτσι και έγινε, με τη διαφορά το λεφτό δεν το έριξα στο παγκάρι, αλλά το έβαλα πίσω από μια εικόνα για καλού και για κακού αν δεν λάβω τη βοήθειά του.

Ήρθε η μέρα του Φλεβάρη να δώσω εξετάσεις στην ιστορία. Την παραμονή το βράδυ, όπως σχεδόν και κάθε βράδυ, παρακάλεσα το θεό να μείνω στην ίδια τάξη για να σταματήσω το σχολείο. Είμαστε σκληραγωγημένα παιδιά, πλην όμως 12χρονα που για πρώτη φορά ξενιτευτήκαμε μακριά από τις οικογένειές μας. Στο γραπτό μου διαγώνισμα τα μπουμπούνισα , δεν έγραψα καθόλου καλά. Ελληνικό το χούι, για ότι κακό μας βρίσκει κάποιος άλλος φταίει. Εγώ τον είχα βρει, ήταν ο Αγιονικόλας που δεν βοήθησε. Το πρώτο Σάββατο μετά τις εξετάσεις πηγαίνοντας στο χωριό, πέρασα από τον Αγιονικόλα, χωρίς να προσκυνήσω την εικόνα του, αλλά κατευθείαν στο κρυμμένο τάλληρο  και το ξαναπήρα πάλι «ως αχρεοστήτως καταβληθέν» όπως λένε οι δικηγόροι.

Παρότι προσευχόμουν να μείνω στην ίδια τάξη, όταν ερχόταν η ώρα του διαγωνίσματος, στα Μαθηματικά, Έκθεση, Αρχαία, Θρησκευτικά (Ήξερα απέξω τη θεία λειτουργία και τροπάρια Αγίων, ως ευσεβής όπως φαίνεται πιο πάνω) έγραφα σχεδόν άριστα, και προβιβάστηκα για τη Δευτέρα τάξη με 15,5.

Αλλά ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και την τότε καταραμένη Ιστορία  την έμαθα σχεδόν απέξω. Βρήκα πριν 5 χρόνια το ταλαιπωρημένο από το χρόνο σχολικό βιβλίο στο σπίτι μας στο χωριό, και το διάβασα 2 φορές, και θα το ξαναδιαβάσω.

Θοδωρής Γ. Τρουπής (Γκράβαρης)