11  Σερβαίοι πεσόντες: Ένας Λοχαγός και δέκα Στρατιώτες:

Α) Στις Ηνωμένες Πολιτείες; της Κωνσταντινουπόλεως, των Στενών και της Αρμενίας.

Β) Στην Ελλάδα: μέρους του Βιλαετίου του Αϊδινίου.

Γ) Στην Ιταλία: της εδαφικής ζώνης νότια του Μαιάνδρου ποταμού.

Δ) Στην Γαλλία: της βόρειας περιοχής της Μ. Ασίας που συμπεριλαμβάνει την Άγκυρα και την Προύσα.

ΑΠΟΒΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Την επομένη της διάσκεψης, 2 Μαΐου, η 1^η Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού, συνοδεία Αγγλικών Αντιτορπιλικών, αποβιβάζεται στην Σμύρνη. Πλήθος κόσμου έφθασαν στη Σμύρνη, δια να γονυπετήσουν στην πολεμική σημαία της μητέρας Ελλάδας (1) Την 3^ην Μαΐου 1919, οι Ιταλοί, για να εκβιάσουν την λύση που θα ικανοποιούσε τις αξιώσεις τους, αποβιβάσθηκαν στη περιοχή της Νέας Εφέσου, νότια της Σμύρνης. Από την 14-6-1919 μέχρι 5- 2 –1920, ο Ελληνικός Στρατός στην Μ. Ασία είχε αποστολή να εξασφαλίσει την τάξη και να επεκτείνει την κατοχή του στο εσωτερικό μέχρι τις Κυδωνίες, την Πέργαμο, την Μαγνησία και το Αϊδίνιο νότια, σε επαφή με την Ιταλική ζώνη κατοχής (2) Από τις 5 Φεβρουαρίου μέχρι το Μάιο, ήταν μια περίοδος στασιμότητας και αναμονής του Ελληνικού Στρατού, λόγω των απαγορευτικών διαταγών των Συμμαχικών Δυνάμεων.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ–ΣΥΜΦΩΝΑ

1) Σύμφωνο Τιττόνι-Βενιζέλου.

Την 29-7-1919 υπογράφεται μυστική συμφωνία από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας και τον Υπουργό Εξωτερικών της Ιταλίας, με την οποία καθορίζεται διαχωριστική γραμμή κατοχής στη Μ. Ασία, μεταξύ των εκεί στρατευμάτων Ελλάδας και Ιταλίας. Με την συμφωνία αυτή παραχωρούνται στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα, παρέχεται πλήρης υποστήριξη στις ελληνικές διεκδικήσεις στη Θράκη και γίνεται αποδεκτή απαίτηση ενσωματώσεως της Βόρειας Ηπείρου με την Ελλάδα (3) Το σύμφωνο αυτό καταγγέλθηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών της Ιταλίας, ένα χρόνο αργότερα, την 22-7-1920

2) Συνθήκη Σεβρών.

Την 10-8-1920, υπεγράφη εν Σέβραις η συνθήκη ειρήνης, η οποία θα τερμάτιζε την εμπόλεμη κατάσταση των νικητών του μεγάλου πολέμου, με την Τουρκία. Τυπικά και εν μέρει ουσιαστικά, η κατάσταση αυτή είχε τερματιστεί προ πολλού δι όλους τους συμμάχους, εκτός της Ελλάδος. Η τύχη της συνθήκης αυτής εξαρτήθηκε αποκλειστικά από την νίκη ή την ήττα του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος είχε να αντιταχθεί και κατά της αντιδράσεως των δύο άλλων συμμάχων του, των Γάλλων και των Ιταλών! Πρωτοφανές στην Ιστορία όλων των εποχών το φαινόμενο των συμμάχων, οι οποίοι, όχι μόνο πριν επιβάλλουν καν, αλλά πολύ πριν ακόμη καταρτίσουν την συνθήκη ειρήνης, ετάχθησαν αναφανδόν, χωρίς να διαρρήξουν επισήμως την συμμαχία, παρά το πλευρό του εχθρού. Φαινόμενο τραγικό σε επακόλουθα δια την Ελλάδα, αφού τούτο απέβη η βασική αιτία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι Σύμμαχοι θα παρακολουθούσαν τις νέες ελληνικές επιχειρήσεις με τους στρατιωτικούς αντιπροσώπους τους.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Στις επιχειρήσεις της Μ. Ασίας, συμμετείχαν ως κληρωτοί ή ως επίστρατοι περισσότεροι από εξήντα Σερβαίοι.

Α) Επιχειρήσεις Φιλαδελφείας - Προύσσης - Ουσάκ.

Την 9-6-1920, αρχίζει η προέλαση του Ελληνικού Στρατού στη Μ. Ασία με το Α΄ Σώμα Στρατού στην ανατολική πλευρά (Φιλαδέλφεια) και με το Σώμα του Στρατού Σμύρνης προς τα βόρεια, (Αξάριο – Πάνορμος). Την 10-6-1920, καταλαμβάνεται το Σαλιχλή, την επομένη η Σόμα και την 16-6-1920 ενεργείται επίθεση και καταλαμβάνεται η οχυρωμένη τοποθεσία Κερεσούν και Αϊβαλί-Κεμέρ. Την 25-6-1920, η Ελληνική Ταξιαρχία Ιππικού εισέρχεται στην Προύσα, την 16-8-1920, καταλαμβάνεται η Ουσάκ και την 22-8-1920 το Τσεντίζ. Με την κατάληψη της γραμμής Προύσας – Τσεντίζ – Ουσάκ λήγει η πρώτη περίοδος των επιχειρήσεων του Ελληνικού Στρατού στη Μ. Ασία.

Β) Επιχειρήσεις Δεκεμβρίου 1920-Μαρτίου 1921.

Επιθετικές επιχειρήσεις των μονάδων του Γ΄ Σώματος στρατού, από Προύσα προς Εσκί Σεχήρ λόγω της αντίστασης των Τούρκων στην αμυντική γραμμή Αβγκίν – Κοβαλίτσα, ήσαν χωρίς αποτέλεσμα και με πολλές απώλειες. Επίσης μονάδες του Ελληνικού στρατού κινούμενες από Ουσάκ, νότια, δεν μπόρεσαν να διασπάσουν την τοποθεσία Εσκή Σεχήρ, Αφιόν –Καραχισάρ, Κιουτάχεια. και επέστρεψαν στο Τουμλού Μπουνάρ. Την περίοδο αυτή έπεσαν οι εξής Σεραβαίοι

1) Στρατιώτης Σχίζας Άγγελος του Nικολάου, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στην περιοχή του Αβγκίν την 14^η Μαρτίου 1921 (4).

2) Στρατιώτης Τρουπής Παναγιώτης του Ιωάννου, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στις επιχειρήσεις προς Κιουτάχεια την 16^η Μαρτίου 1921.

Γ) Επιχειρήσεις Ιουνίου- Ιουλίου 1921.

Στις επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας την 30-6-1921 μετά από σκληρό αγώνα καταλαμβάνεται το Αφιόν Καραχισάρ, την 4-7-1921 η Κιουτάχεια και την 8-7-1921 το Δορύλαιο (Εσκή Σεχήρ) (5). Η 7^η Μεραρχία κινήθηκε βόρεια του Εσκή Σεχήρ στην περιοχή Μουταλίμπ- Αβγκίν για να καλύψει ενδεχόμενη επίθεση των Τούρκων. Στην συμπλοκή της 7^ης Ιουλίου 1921 στην περιοχή Αβγκίν έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο

3) Στρατιώτης Βέργος Γεώργιος του Διονυσίου.

Δ) Επιχειρήσεις προς Άγκυρα

Παρά τις πρόσφατες επιτυχίες του Ελληνικού Στρατού και τις σοβαρές απώλειες του εχθρού, το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο. Γι΄ αυτό αποφασίστηκε η προέλαση της Στρατιάς της Μ. Ασίας προς το Σαγγάριο (6). Μετά την διάβαση του ποταμού την 6-8-1921 και την διάσχιση της Αλμυρής Ερήμου καταλαμβάνεται μετά από σκληρούς αγώνες η πρώτη αμυντική γραμμή των Τούρκων. Ειδικότερα, το Γ΄ Σώμα Στρατού (αριστερά) καταλαμβάνει την τοποθεσία Σαπάτζας. Το Α΄ Σώμα Στρατού (κέντρο) την τοποθεσία Ταμπούρ Ογλού και το Β΄ Σώμα Στρατού (δεξιά) την περιοχή Καλέ Γκρότο. Παρ΄ όλα αυτά , ο Ελληνικός Στρατός δεν μπόρεσε να διασπάσει την Τούρκικη Τοποθεσία και την 29-8-1921 διακόπτει τον αγώνα και συμπτύσσεται δυτικά του Σαγγαρίου στη γενική γραμμή Όρμος Κίου –Δορύλαιο – Αφιόν Καραχισάρ όπου και μένει σε απραξία μέχρι τις 14 Αυγούστου 1922. Την 11η Αυγούστου 1921 άρχισε η σκληρή μάχη του Ταμπρούρ Ογλού όπου μετά τριήμερο αιματηρό αγώνα, με συνεχείς επιθέσεις και αντεπιθέσεις και από τις δυο πλευρές, με νυχτερινούς αγώνες εκ του συστάδην, καταλαμβάνεται δια της λόγχης η περιοχή Δίδυμοι Λόφοι και Κιρέζ Ογλού. Στις μάχες αυτές διακρίθηκε για την γενναιότητά του και έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο πατριώτης

4) Λοχαγός Τρουπής Δημήτριος του Θεοδώρου.

Ηγούμενος ανδρείων στρατιωτών, αφού τους υπενθύμισε την ελληνικότητα της περιοχής και τους επεξήγησε τους λόγους της εκστρατείας, τους υπέδειξε τον δρόμο της Νίκης και της Αυτοθυσίας. Την 12^η Αυγούστου 1921 και ενώ ευρήσκετο σε εξέλιξη επιθετική ενέργεια προς κατάληψη του αντικειμενικού σκοπού στην περιοχή Κιρέζ Ογλόυ Ντάγ η Δόξα στεφάνωσε τον καταγόμενο εκ Σέρβου Αρκαδίας Λοχαγό Τρουπή Δημήτριο του Θεοδώρου και τον οδήγησε στο Πάνθεον των Ηρώων. "Θεία είναι η Δάφνη. . ."

Στις ίδιες επιχειρήσεις έπεσαν οι εξής:

5) Στρατιώτης Γρέκης Παναγιώτης του Ιωάννου την 15^η Αυγούστου 1921, ηρωικά μαχόμενος στις επιχειρήσεις Σαγγαρίου,.

6) Στρατιώτης Παναγόπουλος Φώτιος του Ηλία την επομένη 16 Αυγούστου, ηρωικά μαχόμενος στην επική μάχη του Καλέ Γκρότο, πολεμώντας στη πρώτη γραμμή του 43^ου Συντάγματος.

7) Στρατιώτης Παναγόπουλος Παναγιώτης του Κωνσταντίνου, την 18^η Αυγούστου 1921, ηρωικά μαχόμενος στην περιοχή Καράκογιου του 43^ου Συντάγματος. Στις επιχειρήσεις του ηρωικού 2/39 Συντάγματος Ευζώνων στην τοποθεσία Σαπάτζας, φονεύεται ο Διοικητής του και το Σύνταγμα μετά από απερίγραπτους αγώνες συμπτύσσεται λόγω απωλειών

8) Στρατιώτης Μπόρας Ηλίας του Ιωάννου, στις 29 Αυγούστου 1921 ηρωικά μαχόμενος στη σύμπτυξη των Μονάδων και την επαναδιάβαση του Σαγγαρίου στην περιοχή Κατσιλούκ.

9) Στρατιώτης Παγκράτης Ηλίας του Κωνσταντίνου, την επομένη 30^η Αυγούστου ηρωικά μαχόμενος στην περιοχή του Σαγγαρίου.

Παρ΄ όλες τις γιγαντομαχίες, η Στρατιά δεν μπόρεσε να διασπάσει την Τούρκικη Τοποθεσία και την 29-8-1921 διακόπτει τον αγώνα και συμπτύσσεται δυτικά του Σαγγαρίου στη γενική γραμμή Όρμος Κίου – Δορύλαιο – Αφιόν Καραχισάρ όπου και μένει σε απραξία για ένα χρόνο, μέχρι τις 14 Αυγούστου 1922. Η Γαλλία και η Ιταλία υπέγραψαν με τον Κεμάλ συνθήκη τερματισμού του πολέμου και ανέλαβαν όχι μόνο οικονομική ενίσχυση αλλά και βοήθεια με πολεμικό υλικό… Την 25 Μαρτίου 1922 επιδόθηκε ανακοίνωση των συμμάχων στην οποία διευκρινιζόταν μεταξύ των άλλων ότι οι μεν Τούρκοι πρέπει να ανακτήσουν την Μικρά Ασία, οι δε Έλληνες να αποχωρίσουν . .. .μετά τιμής !

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ

Την 13^η Αυγούστου οι Τούρκοι επιτέθηκαν στην περιοχή Αφιόν Καρά Χισάρ και μέσα σε δύο μέρες διέσπασαν την αμυντική γραμμή των ελληνικών στρατευμάτων και απέκοψαν την επικοινωνία των Α΄και Β΄ Σ.Σ. με την Σμύρνη (7). Έτσι τα Σώματα Στρατού αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν και γρήγορα η υποχώρηση μεταβλήθηκε σε άτακτη φυγή. Μέσα στη γενική σύγχυση διαιρέθηκαν σε δύο ομάδες και η μεν πρώτη, δυνάμεως πέντε Μεραρχιών, δύο Ταγμάτων, ενός Συντάγματος και δύο μοιρών πυροβολικού κινήθηκε προς Τουμπλού Μπουνάρ, ενώ η άλλη της ιδίας περίπου δυνάμεως απώλεσε τον προσανατολισμό της και κατέληξε στην κοιλάδα Αλή Βεράν όπου περικυκλώθηκε από τους Τούρκους και μετά εξάωρο αγώνα διαλύθηκε τελείως. Μέρος αιχμαλωτίσθηκε από τους Τούρκους μετά των στρατηγών Διοικητών και οι υπόλοιποι συνενώθηκαν με την πρώτη ομάδα συγκεντρώθηκαν στην χερσόνησο της Ερυθραίας και μέχρι την 3^η Σεπτεμβρίου διεκπεραιώθηκαν στην Χίο και Μυτιλήνη Το Γ΄ Σώμα Στρατού άρχισε να υποχωρεί και την18η Αυγούστου, συγκεντρώθηκε στην Αρτάκη και μέχρι την 5^η Σεπτεμβρίου είχε ολοκληρωθεί η επιβίβαση στα πλοία εκτός από μια μεραρχία που αιχμαλωτίσθηκε στα Μουδανιά και ένα Σύνταγμα στο Σεβδίκιοι. Στη φάση αυτή έπεσε ο

10) Στρατιώτης Γρέκης Ιωάννης του Κωνσταντίνου, στα υψώματα Αλ Μπανάζ, κατά την οπισθοχώρηση την 18^η Αυγούστου 1922. Όταν άλλοι κατέθεταν τα όπλα και παραδίδοντο αμαχητί αυτός απάντησε στην τούρκικη λαίλαπα

"Εμεις δεν νικηθήκαμε ποτέ" καιέπεσε από τα τουρκικά πυρά. Την επόμενη χρονιά πέθανε στο Στρ. Νοσ. της Δράμας από τα τραύματα και τα δεινά του πολέμου ο

11) Στρατιώτης Μαραγκός Βασίλειος του Χαραλάμπους.

Η θυσία των Ελλήνων στην Τουρκία δυστυχώς δεν άγγιξε τους δυνατούς, δεν άγγιξε τους υπεύθυνους, δεν άγγιξε για παράδειγμα τον ΎπατοΑρμοστή της Ελλάδος στη Σμύρνη Α. Στεργιάδη, ο οποίος δεν απολογήθηκε ποτέ για την καταστροφή. Δεν επέστρεψε ποτέ στην πατρίδα του. Ο κύριος υπεύθυνος δεν ανέλαβε καμία ευθύνη. Φαίνεται ότι εξαργύρωσε τις υπηρεσίες που προσέφερε στους ... συμμάχους με την ασφαλή παραμονή του στο Λονδίνο μέχρι τέλους της ζωής του. Και δεν ήταν μόνος.

"Αρετή και τόλμη θέλει η ανδρεία".

Η Σμύρνη καταλήφθηκε από τους Τούρκους την 27^η Αυγούστου και παραδόθηκε στις φλόγες. Όσοι από τους κατοίκους της δεν κατόρθωσαν να φύγουν πλήρωσαν με το αίμα τους την δίψα της τούρκικης εκδίκησης. Την 11^η Οκτωβρίου1922, συνομολογήθη στα Μουδανιά η σύμβαση περί της γενικής ανακωχής και την 4^η Ιουλίου 1923 υπεγράφη η συνθήκη της Λωζάνης, η οποία καθόριζε τους όρους της ειρήνης, δεδομένου ότι η από 10^ης Αυγούστου 1920 συνθήκη των Σεβρών δεν είχε επικυρωθεί. Αυτό ήταν το τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας, η οποία εκτός από τις τεράστιες στρατιωτικές απώλειες (3.222 φονευθέντες και εξαφανισθέντες Αξιωματικοί, 63.017 φονευθέντες και εξαφανισθέντες οπλίτες) είχε και χιλιάδες αφανισθέντων εκ του αμάχου πληθυσμού και σαν αποτέλεσμα την εκρίζωση του ευημερούντος Ελληνισμού της Ιωνίας.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ.

Μια χαροκαμένη μάννα από το χωριό, που το παιδί της δεν γύρισε ποτέ από τον πόλεμο μοιρολογούσε κι έλεγε :

Κατάρα στους πολιτικούς

κι εκείνους τους στρατιωτικούς

που ρίξανε τον διχασμό

και στο στρατό και στο λαό !

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

(1) Ο Ελληνικός Στρατός στη Σμύρνη. ΓΕΣ/ΔΙΣ. 1957

(2) Επιχειρήσεις Φιλαδέλφειας – Προύσσης – Ουσάκ (1919- 22). ΓΕΣ / ΔΙΣ . 1957

(3) Επιθετικές Επιχειρήσεις Δεκ. 1920 – Μαρτ. 1921. ΓΕΣ/ΔΙΣ 1962.

(4) Αρχείον ΔΙΣ, Κατάσταση φονευθέντων στους Αγώνες τους Εθνους εκ Σέρβου.

(5) Επιχειρήσεις Ιουν. – Ιουλ. 1921. ΓΕΣ/ΔΙΣ. 1962

(6) Επιχειρήσεις προς Αγκυρα, 1921. ΓΕΣ/ΔΙΣ. 1963

(7) Το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας. ΓΕΣ/ΔΙΣ. 1962.